Στην Μόσχα τους τελευταίους μήνες διεξάγεται ένας από τους εντονότερους αγώνες των τελευταίων ετών και σίγουρα ο μεγαλύτερος από το 2011-2012. Αφορμή για την σύγκρουση που έχει προκύψει είναι το λεγόμενο “μαζικό πρόγραμμα ανακαίνισης” των Μοσχοβίτικων προαστίων που εγκαινιάστηκε από την κυβέρνηση από τους πρώτους μήνες του 2017. Όχι τυχαία στην καθομιλουμένη το πρόγραμμα αυτό έχει επικρατήσει να ονομάζεται “κατεδάφιση των σπιτιών των φτωχών”. Ο λόγος γίνεται για τις παραδοσιακές πενταόροφες μαζικές πολυκατοικίες στα περίχωρα της Μόσχας, χτισμένες κατά βάση την περίοδο της ΕΣΣΔ και ειδικά την περίοδο του Ν.Χρουτσόφ, από όπου έχουν πάρει και την ονομασία τους στη ρωσική slang: Χρουσόφκα.
Η αρχή του “προβλήματος”
Η ασφαλής ανοικοδόμηση κατοικιών προέκυψε ήδη από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια το 1948. Τότε, μετά τον πόλεμο η ταχύτατη εκβιομηχάνιση της ευρωπαϊκής Ρωσίας και της Μόσχας προσέλκυσαν εργατικό δυναμικό σε πόλεις που δεν είχαν τη δυνατότητα να στεγάσουν τόσο μεγάλους αριθμούς. Έτσι ξεκίνησε η οικοδόμηση μαζικών εργατικών κατοικιών. Αν και το project ξεκίνησε το 1948 ουσιαστικά σε μαζική έκταση ξεκίνησε το 1960 με την ραγδαία αύξηση της παραγωγικότητας και της πτώσης του κόστους οικοδόμησης. Σε μια αυτοτροφοδοτούμενη κίνηση, τότε η Σοβιετική Εξουσία ξεκίνησε το πρόγραμμα οικοδόμησης το οποίο από τη μια προοριζόταν να στεγάσει εργάτες για τη μαζική εκβιομηχάνιση της Ρωσίας στις βιομηχανικές ζώνες γύρω από τις μεγάλες πόλεις, από την άλλη αποτελούσε το ίδιο ένα μαζικό εκβιομηχανισμένο πρόγραμμα απασχόλησης εργατικού δυναμικού. Αυτό οδήγησε τόσο στη μεγαλύτερη έλξη εργατικού δυναμικού αλλά και στην τελική οικοδόμηση υπέρ-αρκετών κατοικιών. Σίγουρα η ποιότητα αυτών των μαζικών κατοικιών δεν ήταν η καλύτερη, και όμως, αυτό τότε αποτελούσε σημαντικότατη βελτίωση στον τρόπο ζωής. Η μέση ρωσική οικογένεια της εποχής απέκτησε, αν και μικρό, προσωπικό διαμέρισμα με περίοδο ζωής 40-50 χρόνια όπως προβλέπονταν τότε. Αυτά τα σπίτια είναι τα λεγόμενα και χαρακτηριστικά σοβιετικά “μπλόκ” τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της αστικής εικόνας σχεδόν σε όλες της ανατολικοευρωπαϊκές πρωτεύουσες.[1].
Η σοβιετική εξουσία-κατά κοινή πολιτική και ιστορική ομολογία-σκόπευε με κάποιον άγνωστο τρόπο να ανανεώσει αυτά τα σπίτια μετά το πέρας της 40ετίας. Παρόλα αυτά η ΕΣΣΔ κατέρρευσε και τα σπίτια όχι μόνο δεν κατεδαφίστηκαν αλλά κατέληξαν να έχουν ουσιαστική κοινωνική αξία στη συγκυρία που ήρθε. Με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και του σοσιαλιστικού κράτους, οι τίτλοι χρησικτησίας μετατράπηκαν de-facto σε τίτλους ιδιοκτησίας κάτι που βοήθησε στο να αποφευχθεί η απόλυτη εξαθλίωση. Σήμερα παρόλα αυτά η δημαρχία της Μόσχας και η τοπική κυβέρνηση προσδοκούν στην μετατόπιση 1.6 εκ κατοίκων στην περιοχή της Μόσχας σε διάστημα 2 ετών. Όπως λένε οι ίδιοι σε όσους χάσουν τα σπίτια τους θα δοθεί νέο διαμέρισμα. Εδώ όμως αναδεικνύονται πλήθος προβλημάτων.
Το κίνημα ενάντια στις κατεδαφίσεις
Όπως αναφέρουν αυτοοργανωμένες πρωτοβουλίες δημοτών από τις περιοχές που πρώτες ανακοινώθηκαν ότι θα κατεδαφιστούν, το νομοσχέδιο είναι εντελώς προβληματικό και θα οδηγήσει στην καταστροφή των δημόσιων χώρων των προαστίων. Πιο συγκεκριμένα το νομοσχέδιο έχει τα εξής προβλήματα: α) είναι ασαφές για το πως θα γίνει η μετακίνηση και η αποζημίωση καθώς το ιδιοκτησιακών καθεστώς στις “χρουσόβες” είναι πολύπλοκο. Κάποια σπίτια είναι ιδιόκτητα, άλλα με πολύ φτηνό ενοίκιο, άλλα είναι “δανεισμένα” σε συγγενείς κτλ. Πως θα επιλυθεί το ζήτημα όταν τόσο αυτοί που μένουν ως ιδιοκτήτες των φτηνών και κακής ποιότητας πλέον σπιτιών φοβούνται ότι θα κληθούν να πληρώσουν την διαφορά αξίας του παλιού τους διαμερίσματος με το καινούριο, όσο και οι ενοικιαστές οι οποίοι έχουν βρει ένα φτηνό καταφύγιο με χαμηλό ενοίκιο δεν θέλουν να αποχωρίσουν. Πρόσθετα έρχονται σε σύγκρουση και με τους ιδιοκτήτες τους οι οποίοι μπορεί να προσδοκούν στους τίτλους ιδιοκτησίας νέων διαμερισμάτων για να αποκομίσουν υψηλότερα ενοίκια. Επίσης δεν προβλέπεται καμία σαφής διαδικασία αποζημίωσης για την μετακόμιση και το ιδιοκτησιακό καθεστώς των νέων διαμερισμάτων[2]. Επιπρόσθετα β) σε τηλεφωνική έρευνα οι περισσότεροι κάτοικοι της Μόσχας σε ποσοστό 30% δήλωσαν ότι δεν εμπιστεύονται τις επιχειρήσεις και ότι αυτό που ισχυρίζεται η δημοτική αρχή “ότι το επίπεδο ζωής θα βελτιωθεί δεν είναι καθόλου δεδομένο, “τα κτήρια θα κτιστούν για να βγάλουν λεφτά οι επιχειρηματίες”[3] ήταν η πιο διαδεδομένη απάντηση.
Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι λεγόμενες “μικροπεριοχές”-έτσι ονομάζονται οι περιοχές με τέτοιες πολυκατοικίες- είναι ένας ξεχωριστός χώρος κοινωνικοποίησης και ζωής με παρκάκια, γήπεδα κτλ. Σε αυτές τις περιοχές βρίσκει καταφύγιο το πιο υποτιμημένο κομμάτι της ρωσικής νεολαίας. Η αντικατάσταση των κτηρίων δεν θα αλλάξει μόνο τα κτήρια καθ΄αυτά αλλά όλη την μικροπεριοχή καθώς στη θέση των παλιών σπιτιών θα χτιστούν όχι αντίστοιχα κτήρια αλλά νέοι 25όροφοι ουρανοξύστες.
Τέλος γ) η τοπική διοίκηση δεν κρύβει τις προθέσεις της. Οι χουρσόβκες πρέπει να κατεδαφιστούν καθώς η παραμονή τους σε αυτό το ιδιοκτησιακό καθεστώς μειώνει την “επενδυτική ελκυστικότητα” της πόλης καθώς μεγάλα κομμάτια έκτασης παραμένουν κατειλημμένα από χαμηλά σπίτια τα οποία δεν μπορούν ούτε να πουληθούν ούτε να κτιστούν δίπλα τους νέα κτήρια. Παραμένει ανοιχτό συνεπώς το ποιος θα χρηματοδοτήσει το πρόγραμμα πέρα από την “μυστήρια φυλή των ξένων επενδυτών”. Το κέρδος δεν έρχεται με τις επενδύσεις αλλά οι επενδύσεις κινούνται εκεί που υπάρχει εν δυνάμει κέρδος, δηλαδή εκεί που έχουν δημιουργηθεί η κατάλληλες συνθήκες καπιταλιστικής εκμετάλλευσης της εργασίας και των υλικών πόρων. Πολλοί μοσχοβίτες-καθώς οι υπηρεσίες υγείας και εκπαίδευσης υποστηρίζονται από τις τοπικές κυβερνήσεις κατά βάση-φοβούνται ότι επίσημα ή ανεπίσημα θα γίνουν σημαντικές περικοπές προκειμένου να χρηματοδοτηθεί το έργο αρχικά. Όλα αυτά οδήγησαν σε έντονες αντιδράσεις.[4]
Η Πορεία στις 14 Μάη
Στις 14 Μάη διοργανώθηκε μέσω social media και από οργανώσεις για τα πολιτικά δικαιώματα η μεγαλύτερη πορεία στο κέντρο της πόλης τα τελευταία χρόνια. Η πορεία διοργανώθηκε κατά βάση μέσω διαδικτύου και η αντιπολίτευση αν και προσπάθησε δεν κατάφερε να υπάγει την πορεία στην ευρύτερη πολιτική της (μάλιστα υπήρξε και μια μικρή αποδοκιμασία προς τον ηγέτη της αξιωματικής αντιπολίτευσης Ναβάλνι όταν προσπάθησε τελικά να μιλήσει την κεντρική εκδήλωση). Οι πολιτικές απόψεις των συμμετεχόντων ήταν ετερόκλητες με αρκετούς να διατυμπανίζουν ότι κατά τα άλλα ψήφισαν στις εκλογές το κόμμα του Πούτιν αλλά ότι τώρα πρέπει να »υπερασπιστούν τα σπίτια τους”. Η πορεία συγκέντρωσε 25.000 κόσμο με την αστυνομία να εκτιμά το νούμερο επίσημα στους 5.000 συμμετέχοντες. Σημαντικό είναι επίσης ότι η πορεία έγινε χωρίς “άδεια” από την τοπική αρχή όπως είναι υποχρεωτικό για όλες τις κινητοποιήσεις.[5]
Μετά την πορεία αλλά και λόγω των σημαντικών προβλημάτων της το νομοσχέδιο έχει παγώσει στην κεντρική Δούμα. Σε αυτό συνέβαλε και ένα ακόμα γεγονός. Οι περιοχές που ανακοινώθηκαν υπό κατεδάφιση ήταν αυτές που παραδοσιακά εμφανίζουν τα μεγαλύτερα ποσοστά υπέρ του κυβερνώντος κόμματος (Ενωμένη Ρωσία) με την λογική ότι έτσι θα συναντήσει τις μικρότερες αντιδράσεις. Οι περιοχές που παραδοσιακά ψηφίζουν κατά της Ε.Ρ αλλά και εμφάνισαν τα προηγούμενα χρόνια μεγάλα ποσοστά κινητοποιήσεων υπέρ των υπηρεσιών υγείας και κατά των σχεδίων ανοικοδόμησης της εκκλησίας αποφεύχθηκαν τουλάχιστον στο πρώτο κύμα κατεδαφίσεων. Αυτό από τη μία υποδηλώνει ότι οι αγώνες στην πόλη αφήνουν ένα ίχνος και στους θεσμούς εξουσίας το οποίο μπορεί αναπάντεχα να κεφαλαιοποιηθεί στο μέλλον από άλλους αγωνιζόμενους, από την άλλη το πρόβλημα αυτό έχει δημιουργήσει και διαφωνίες μέσα στο ίδιο το κράτος καθώς πλέον πολλοί βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος φαίνεται να διαφωνούν.
Υποσημειώσεις
[1]https://ria.ru/society/20170314/1489954301.html
[2]https://ria.ru/society/20170302/1489154483.html
[3]https://meduza.io/news/2017/05/17/moskvichi-nazvali-glavnoy-tselyu-snosa-pyatietazhek-otmyvanie-deneg-v-interesah-stroiteley
[4]https://republic.ru/posts/82610 και http://openleft.ru/?p=9368
[5]https://lenta.ru/news/2017/05/14/protest/
Αναλυτικά εδώ
