Το 1961 η μουσικός Βιολέτα Πάρα ταξιδεύει στην Ευρώπη και δίνει συναυλίες στη Φινλανδία, τη Σοβιετική Ένωση, τη Γερμανία, την Ιταλία και τη Γαλλία, όπου και εγκαθίσταται. Στο Παρίσι τραγουδά στο Barrio Latino με τα παιδιά της, Άνχελ και Ισαμπέλ. Είναι μαζί με τον ανθρωπολόγο και μουσικολόγο Ζιλμπέρ Φαβρ, με τον οποίο ζουν μαζί στη Γενεύη. Σ’ αυτόν απευθύνεται αυτή η επιστολή, στην οποία βλέπουμε πολλές πτυχές αυτής της γυναίκας που διέσχισε όλη τη Χιλή συλλέγοντας παραδοσιακά τραγούδια, ιδρύοντας μαζί με τον Αργεντίνο Atahualpa Yupanqui τη σχολή του λατινοαμερικανικού nueva canción, που πειραματίστηκε καλλιτεχνικά (εκτός από τη σύνθεση, τη στιχουργία και το τραγούδι, ασχολήθηκε με το γράψιμο, την κεραμική, τις εικαστικές τέχνες και την ποίηση- ήταν εξάλλου αδερφή του αντι-ποιητή Νικάνορ Πάρα), στρατεύτηκε πολιτικά στην Αριστερά, μην ξεχνώντας ποτέ την ταπεινή καταγωγή της και λάτρεψε τον Φαβρ αφιερώνοντάς του τα ωραιότερά της τραγούδια. Ανάμεσά τους το Run run se fue pa’l norte, το οποίο γράφτηκε όταν χώρισαν επειδή ο Φαβρ επέλεξε να μείνει μόνιμα στη Βολιβία, όπου είχε κάνει καριέρα σαν μουσικός, καθώς και το πιο γνωστό της κομμάτι, Gracias a la vida, το οποίο, ένα χρόνο αφότου το έγραψε η Βιολέτα Πάρα αυτοκτόνησε.

ούτε ακόμη και οι νεκροί δεν θα ‘ναι ασφαλείς από τον εχθρό, εάν αυτός νικήσει.
Και ο εχθρός αυτός δεν έχει πάψει να νικά.
Βάλτερ Μπένγιαμιν, Θέσεις για τη φιλοσοφία της ιστορίας



Χιλμπερτίτο:

Δίχως απρόοπτα έφτασα στο Παρίσι, όπου με περίμενε ο Άνχελ. Η άφιξή μου στο σπίτι ήταν αρκετά ευχάριστη. Τα παιδιά καταλάμβαναν τα πράγματά μου, τα κοιτούσαν και σχολίαζαν. Έμεινα χωρίς τίποτα.

Την ηλεκτρική μηχανή την έδωσα στη Τσαμπελίτα, το κορίτσι του Άνχελ. Τα καλσόν στη Λουίσα και στην Τσάμπε. Τη νύχτα έφυγα για να δουλέψω με κάτι μπότες πολύ μικρές, η Τσαμπέλα με κάποιες πολύ μεγάλες. Εξαφανίστηκαν όλα από τα χέρια μου. Αλλά δεν πειράζει. Η δουλειά μού δίνει αρκετά για να βοηθώ όλο τον κόσμο. Για μένα είναι χαρά το να μπορώ να μοιράζω τα πράγματά μου σε κόσμο που αγαπώ και που επίσης δεν αγαπώ. Ο Άνχελ δεσμεύτηκε να μου δίνει δέκα φράγκα τη μέρα για το φαγητό, οπότε κράτησα το μικρό μισθό μου για να τον ξοδέψω εντός κάποιου διαστήματος και να μπορώ να ξαναμοιράσω πράγματα στους δικούς μου. Αύριο Παρασκευή, θα έχεις τη φωτογραφική σου μηχανή. Τι κρίμα να μην είμαι εκεί να μοιραστώ τη χαρά σου. Τη νύχτα θα με καλέσεις και θα μπορέσω να σου πω κάποια πράγματα που γίνονται κόμπος στο λαιμό μου κι επισκέπτονται τη σκέψη μου. Διηγήσου μού τα όλα, Ζιλμπέρ. Θέλω να σε γνωρίσω. Είναι δίκαιο μετά τον τρίτο χρόνο που διανύουμε να θέλω να σε γνωρίσω καλύτερα. Μεγαλύτερη η ειλικρίνεια, μεγαλύτερη η γαλήνη.

Χίλιες ερωτήσεις μου έκαναν τα παιδιά για τους δυο μας. Σε υπερασπίζονται, σ’ αγαπούν. Σήμερα αρχίζω να τελειώνω τις δουλειές μου για να στείλω στο Βερολίνο. Η καλύτερη είδηση που βρήκα στην επιστροφή μου, είναι πως όλα ήταν πολύ καθαρά. Η Τσαμπέλα επωμίστηκε τα πάντα. Η Τιτίνα είναι με «oreillon». «Παρωτίτιδα» στα χιλιανά.

Όταν αποχαιρετιστήκαμε στο σταθμό, ήμουν πολύ λυπημένη, αλλά όλα συγχέονταν με την αναχώρηση του τρένου, τη ζήτηση κρεβατιού, το τελωνείο, κλπ.

Μέχρι το τελευταίο δευτερόλεπτο έβλεπα το προσωπάκι σου πίσω από τα σύρματα, ήσουν πολύ χλωμός. Ξαφνικά σήκωνες το χέρι σου. Μου φαίνεται πως έβαλες ένα χέρι στο πλέγμα. Νομίζω πως αυτό ήταν το τελευταίο που είδα. Πώς ήταν το σπιτάκι στην επιστροφή σου; Λυπήθηκε λιγουλάκι; Πώς κοιμήθηκες; Θα’ θελα να τα ξέρω όλα, ως και τα πιο τοσοδούλικα πράγματα. Διάβασες το γράμμα που σου έστειλα; Λυπήθηκα πολύ όταν σκέφτηκα πως όταν θα επέστρεφες στο σπίτι σου θα κρύωνες και δεν θα μπορούσες καν να πιεις έναν καφέ, γιατί το βάζο ήταν άδειο και το τσάι μού το είχες δώσει εμένα.

Πολυαγαπημένε, πρέπει να αφαιρέσεις τον πάγο από τα ρούχα που υπάρχουν στην κατσαρόλα. Μην τη βγάλεις έξω σε παρακαλώ.

Πες στο Ντανιέλ πως είμαι πολύ ευχαριστημένη από όλη την προσοχή του, πως του δίνω χίλια ευχαριστώ για το καρβουνάκι του, και πως με λυπεί που το έχω ξοδέψει όλο σχεδόν. Πες του επίσης πως τον αγαπώ πολύ, και πως επιθυμώ να προσέχει, γιατί τον είδα πολύ εύθραυστο.

Προκειμένου να είμαι ευχάριστη ακόμη και από απόσταση, δε θα σχολιάσω τίποτα απ’ αυτά που στη Γενεύη με έκαναν να κλάψω. Μην ξεχάσεις ν’ αφήσεις το νερό να τρέχει για να μη σου λείψει. Α, ένα πράγμα πολύ σημαντικό. Ξανάρχισε όσο το δυνατό νωρίτερα το κλαρινέτο σου. Μην πιστεύεις πως δεν είσαι μουσικός. Αλήθεια, δυσκολεύεσαι με το ρυθμό, μα αυτό είναι ένα κακό απολύτως θεραπεύσιμο. Την Κυριακή έχουμε ένα γκαλά έξω από το Παρίσι. Θα λείπει αυτός που παίζει quenai. Δως του να καταλάβει στη μελέτη και κοιμήσου όσο περισσότερο μπορείς. Πρόσεχε, γιατί μια πολύ μεγάλη δουλειά σε περιμένει στο μέλλον.

Η Τσαμπέλα ωριμάζει αξιοσημείωτα όσον αφορά το φολκλόρ. Ξέρεις πως στις εννιά παίζω μόνη, και στις 10.15 τραγουδώ μαζί τους, μόνο χιλιανή μουσική, κι αυτοί τραγουδούν μόνοι στις 12.30. Μιλώντας γι’ αυτό χθες, και χωρίς καμία πίεση, η Τσαμπελίτα μού είπε πως θεωρούσε πως στην εκτέλεσή τους έπρεπε να συμπεριληφθεί εκ νέου η παρουσία μου, ακόμη κι αν ήταν μόνο στο τέλος, για να τραγουδήσω τις cuecasii. Κάνουν καλά, γιατί παρατηρείται στην αντίδραση του κοινού, πώς αλλάζει το πράγμα όταν ξεκινά ο δαιμονισμένος ρυθμός της cueca.

Έτσι τώρα δουλεύω λίγο παραπάνω, αλλά είναι σημαντικό, γιατί είναι μια ιδέα δική τους κι όχι δική μου. Στο σύνολο, λείπεις μοναχά εσύ. Τη μέρα που θα κατέχεις τρία ή τέσσερα θέματα, θα είμαστε έτοιμοι. Μη σπαταλάς χρόνο μελετώντας πράγματα που δε χρειαζόμαστε σε τίποτα πολυαγαπημένε και μην οργίζεσαι, γιατί στο έχω επαναλάβει τόσες φορές. Είναι για το δικό σου καλό.

Στο σπίτι με περίμενε μια κομψή πρόσκληση για τα εγκαίνια ενός τύπου από το Κίτο, για σήμερα στις έξι το απόγευμα. Τι σπάνιο να με προσκαλεί κάποιος όταν το φυσιολογικό είναι να μη με θέλει κανείς να με δει από κοντά. Αναφέρομαι στους καλλιτέχνες.

Ο τραγουδιστής ισπανικών τραγουδιών ήταν πολύ ευχαριστημένος βλέποντάς με να φτάνω. Καλωσόρισε ο κυκλώνας της Χιλής! φώναζε σε πλήρη δράση.

Η αφεντικίνα της Καντελάρια ήταν πολύ ευχαριστημένη επίσης και με ρωτούσε πράγματα για τους δυο μας.

Η απουσία δεν προκαλεί λησμονιά
Όταν δύο αγαπιούνται πολύ
Αυξάνεται κι άλλο η αγάπη
Όταν δεν μπορούν να ειδωθούν

Λέει μια στροφή ενός ωραίου χιλιανικού τραγουδιού, κι εγώ την επαναλαμβάνω με λύπη, γιατί δεν ξέρω τίποτα, αυτό που συμβαίνει πίσω από την κλειστή μου πόρτα.

600 χλμ. Γενεύη. Οδός Βολταίρου 15. Επισκέψεις. Κόσμος που βαριέται. Κόσμος που παίζει με το ιερό κρεβάτι. Αρνητικές γυναίκες που πεθαίνουν διηγούμενες ιστορίες αγάπης, γυναίκες που πάνε από κρεβάτι σε κρεβάτι, εμμονικές με το σεξ. 600 χλμ. Οδός Βολταίρου 15. Αρνητικές επισκέψεις. Νοσηρές φιλίες. Όπως η νοσηρή λογοτεχνία, όπως ο νοσηρός κινηματογράφος. Εμπιστεύομαι το Ντανιέλ. Δεν υπάρχει κοντά σου ούτε ένα πρόσωπο που ν’ αξίζει περισσότερο απ’ αυτόν.

Μου φαίνεται πως ήταν λυπημένος. Τι έγκλημα το να κάνεις έναν τύπο σαν το Ντανιέλ να υποφέρει. Εγώ τον θαυμάζω και τον αγαπώ. Είμαι σίγουρη πως τούτο το γένι το έχει αφήσει μόνο και μόνο γιατί είναι πολύ λυπημένος. Τι τύχη να είναι φίλος σου. 600 χλμ. Ζιλμπέρ, δεν είναι τίποτα όταν δεν προδίδεται κανείς. Αλλά όταν προδίδεται, κι ένα οικοδομικό τετράγωνο είναι πολύ.

Είναι τρομερή η ζωή. Θα ήθελα να είμαι εκεί, αλλά είμαι εδώ.

Νιώθω πως θέλω έναν άντρα, αλλά η δουλειά μου με ισοπεδώνει. Παίρνω οδυνηρά ένα τρένο που με απομακρύνει από εσένα, αλλά το παίρνω, δίχως μελόδραμα, δίχως αδυναμία, χωρίς να αμφιβάλω ούτε λεπτό γι’ αυτό, με το κεφάλι μου γεμάτο με σένα, με το κορμί μου γεμάτο από το αποτύπωμά σου. Ζαλισμένη από γλυκύτατες αναμνήσεις. Έτσι ανεβαίνω στο τρένο κι έτσι σταματώ στα 600 χλμ., για να τραγουδήσω, και να κάνω να γυρίσει μια ρόδα εκατομμυρίων ραγών που με σκοτεινιάζουν. Au fond de la cour, mon Gilbert.

Au 5ème étage, moi.

Είσαι από πέτρα

είμαι από πέτρα.

Το άτομο που βάζει 600 χλμ. ανάμεσα σε σένα και σε μένα.

Κι έτσι ζηλιάρα που είμαι!

Ψέμα!

Καθαρό θέατρο, γιατί αν είμαι αληθινά ζηλιάρα, πώς, από πού βγαίνει η δύναμη που με έφερε στην πρωτεύουσα του Ρεμπώ;

Ατομικά, σαν ένα καλό πουλί.

Σαν ένα αδύναμο πουλί.

Ως πότε οι πυροβολισμοί της ακάθαρτης κυνηγού, πάνω στην ψυχή αυτού του πουλιού; Βάλε το κλειδί, διπλό κλειδί στο κλουβί σου και στη φωλιά σου. Μην αφήνεις να σε λερώνουν με το ξεθωριασμένο σου αίμα, με την άκρη των νυχιών σου, βγάλε το μάτι της πουτάνας. Με τη δύναμη που υπάρχει μέσα στη γωνιά του εγκεφάλου σου, κλείσε πόρτες και παράθυρα, να μη μπουν οι αισχροί, να καταβροχθίσουν άλλους νεκρούς τα όρνεα. Στο κουτί σου λευκοί τοίχοι, λευκασμένο με τα χέρια σου, πρόσεχε την ψυχή σου όπως ο βόρειος άνεμος προσέχει τα πλάτη της πάμπα.

Λεύκανε εκ νέου με τη μουσική τους τοίχους σου, τα μαντήλια σου, το κουτάλι σου και το δρόμο του ψωμιού που κατά την κρίση σου υπάρχει, μέχρι το τελευταίο λεπτό των ορθάνοιχτων ματιών σου.

Φύλακας της ζωής σου, που δε φτάνει ως τη μύτη σου, το eau dcologne της αράχνης, επενδυμένο μάταια με λαμπερές ποπλίνες.

Με τον καπνό διακρίνονται οι ξεθωριασμένες αλήθειες.

Με το κρασί διακρίνονται οι μεταμορφωμένες αλήθειες.

Με το θόρυβο δεν ξέρει κανείς αν οι κραυγές είναι από πεινασμένους ή ληστές.

Κοίτα τη φωτιά που σου φέρνουν, είναι η χειρότερη κόλαση.

Κοίτα το φιλί που σου προσφέρουν.

Ακόμα δεν στεγνώνει το προηγούμενο σάλιο. Ακόμη είναι μαυρισμένα με τα ίχνη από άλλα δόντια. Άσε το αυτί σου να κουφαθεί στο θρήνο που σέρνουν. Είναι η θηλιά που στο δάσος αποκεφάλισε χίλια πουλάκια.

Πρόσεχε με το χορό που σου παρέχουν δυο κόρες των χρωμάτων.

Εδώ κι αιώνες χορεύουν α λα μαροκινά σε οποιονδήποτε άντρα.

Τούτη είναι όλη μου η προφητεία, μέρα και νύχτα την επαναλαμβάνω. Μ’ αυτόν τον τρόπο με υπερασπίζομαι απ’ τα σκατά του δρόμου.

Είναι η αγελάδα μου με το γάλα της που τρέφει το πεπρωμένο μου.

Είναι η κουβέρτα μου, το περίστροφό μου, που τρομάζει τον εχθρό και ενδυναμώνει τα σχέδιά μου όταν καρφώνω τους ιστούς μου.

..

Σ’αγαπά η ζηλιάρα; Όχι η ζηλιάρα. Είναι γελοίο να με αποκαλώ ζηλιάρα, εγώ που μπορώ να πετάξω σε άλλα βουνά για μήνες. Ζηλιάρα, αυτή που μένει κάτω από το δέντρο, για να πίνει τη σκιά του, τον καρπό του, τη μουσική του, τη μορφή του. Εγώ είμαι μακριά απ’ το δέντρο μου.

Να περπατά δεν το βλέπω, δεν το ακούω να γελά, άλλα μάτια σε βλέπουν, άλλοι ακούν το γέλιο σου.

Άλλοι αυτοί που εισπράττουν την αιώνια καλημέρα σου. Αυτοί που βλέπουν πώς γέρνεις το κεφάλι σου στη ζωή. Πώς επιμηκύνεις το χέρι σου όταν ανακατεύεις και ζωγραφίζεις, πώς ανεβαίνουν τα πόδια σου τροχιοδρομικά φέρετρα. Πώς φέρνεις στ’ αναμμένο στόμα σου το ψωμί. Πώς παραδίδεις στο φούρνο το χρώμα των σπινθήρων σου.

Πώς δίνεις στη σούπα σου τη γεύση της από καρπούζι.

Εγώ δεν έχω ούτε καν τα μαλλιά που αφήνεις στην πεσμένη χτένα σου.

Τίποτα δεν έχω από σένα, εκτός από μια υπόσχεση που πάλλεται στον αέρα, δίχως χαμόγελο, δίχως στηρίγματα, δίχως αγκυροβόλια, δίχως άκρες, δίχως περίχωρα, δίχως κινητήρα, να διατηρεί την παραμορφωμένη φιγούρα της.

Εντάξει τότε, μην την αποκαλείς ζηλιάρα, το απόν θηλυκό πουλί, που από την κοιλάδα ως το βουνό τραγουδά τη ζήλια της. Κι ο λόγος που κλαίει, σύμβιος σκελετός, με την ψυχή στο σώμα της, με τη σάρκα του και το μαλλί του, είσαι μακριά πιο μακριά από το δαιμόνιο κι από τον άνεμο.

Η αλήθεια είναι πως το βλέμμα μου είναι στο πάτωμα.

Σώπασε ανόητη γυναίκα και μη χάνεις το χρόνο σου. Για να γεμίσεις το χαρτί, ξέχασες το γεύμα, για να κάνεις αυτά τα γράμματα μεταφρασμένα σε στίχο, οι ώρες σου έχουν φύγει για αβέβαιους κόσμους.

Σώπασε μεγάλη ανόητη, τι θα έλεγε ο κόσμος αν ήξερε τα πράγματα που δηλητηριάζουν το μυαλό σου (αυτό που υπάρχει μέσα στον εγκέφαλο).

..

Βλέπεις πια, πολυαγαπημένε, πως δεν σταματά ποτέ αυτό το πράγμα που βγαίνει απ’ το κεφάλι μου. Αν αντί για γράμματα ήταν κλωστή, θα είχα για να ράψω όλες τις πληγές του κόσμου κι ως εκ τούτου, θα μπορούσα να ράψω το μουσούδι όλων αυτών που μιλούν άσχημα για μένα κι αυτοί είναι περισσότεροι απ’ ό,τι πιστεύω.

..

Φύλαξε τα γράμματά μου, πολυαγαπημένε. Θα χρησιμεύσουν μετά, όταν η Τιτίνα θα θελήσει να μάθει τα μυστικά της γιαγιάς της.

Γιατί σ’ αυτόν τον κόσμο ούτε οι νεκροί δεν είναι ήρεμοι.

Πολύ όμορφη η βόλτα στη rue des Etudes.

Μου πλήρωσες το τοπίο, επίσης ευχαριστώ.

Ρώτα, εσύ είσαι ο άντρας μου. Ρώτα το στον Ντανιέλ. Σε αγκαλιάζει και σε φιλά η χαζοβιόλα σου.

Βιολέτα

______________________________

i Είδος φλάουτου που παίζεται στις Άνδεις

ii Η cueca είναι ο εθνικός χορός της Χιλής.

*Η επιστολή περιλαμβάνεται στο βιβλίο της Ιζαμπέλ Πάρα “El libro mayor de Violeta Parra”.

ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ
Η Ναταλί Φύτρου γεννήθηκε το 1989 στην Αθήνα. Σπούδασε Οικονομικά.Από μικρή της άρεσε να ακούει και να διηγειται ιστορίες. To 2016 μετέφρασε ένα διήγημα του Ρομπέρτο Μπολάνιο και το έστειλε στον καθηγητή Ισπανικών της. Διατηρεί το μπλογκ universo2666.blogspot.com