Ένας τρόπος να καταλάβεις μια χώρα, ειδικά αν δεν σου δίνονται και πολλές επιλογές, είναι να ρίξεις μια ματιά στην τέχνη που παράγει. Κάπως έτσι οδηγήθηκα διαδικτυακά στον ιστότοπο του Mansudae Art Studio. Πρόκειται για ένα κολοσσιαίο κέντρο τέχνης που βρίσκεται στην Πιονγιάνγκ, την πρωτεύουσα της Βόρειας Κορέας, και με βάση τα νούμερα των καλλιτεχνών και άλλων εργαζομένων σε αυτό, γύρω στους 5.000, αποτελεί πιθανότατα το μεγαλύτερο κέντρο τέχνης στον κόσμο. Φυσικά υπόκειται υπό κρατικό έλεγχο και στόχος του είναι λίγο πολύ να μορφοποιεί καλλιτεχνικά τα πολιτικά ιδεώδη του καθεστώτος, την εθνική αφήγηση του «Juche». Λέγεται μάλιστα πως το διοικούσε προσωπικά ο Kim Yong-il, o πατέρας του σημερινού Kim, o οποίος δήλωνε: εγώ διοικώ τη χώρα με τέχνη και λογοτεχνία.
Περιηγήθηκα στα έργα με προσοχή και παρουσιάζω αυτά που μου κέντρισαν το ενδιαφέρον, χωρισμένα θεματικά σε τρεις κατηγορίες.
,
Τα προπαγανδιστικά
Εδώ έχουμε να κάνουμε κυρίως με ελαιογραφικά έργα καθαρά προπαγανδιστικού χαρακτήρα, ιδίως τα παλαιότερα εξ αυτών. Δεν είναι απαραίτητα κακό αυτό. Τα μεγαλύτερα αριστουργήματα που θεμελιώνουν τον δυτικό πολιτισμό αποτελούν μια στυγνή προπαγάνδα της εκκλησίας. Μόνο που εδώ η ποιότητα της προπαγάνδας των περισσοτέρων είναι απόλυτα ευτελής, μελοδραματική και εγκλωβισμένη μέσα σε έναν άπνοο σοσιαλιστικό ρεαλισμό. Όλα τα πρόσωπα της καθημερινότητας είναι ευτυχισμένα, δεν υπάρχει καμία εσωτερική αναζήτηση. Οι κομμουνιστικές αξίες έχουν μπασταρδευτεί με χολιγουντιανούς ηρωισμούς, η περηφάνια του έθνους κρίνεται ποδοσφαιρικά, ο μιλιταρισμός είναι χαρά, ενώ και τεχνικά διαπνέονται από έναν κατ’ επίφαση κι αρχάριο μοντερνισμό. Κάποιες εξαιρέσεις υπάρχουν για να επιβεβαιώνουν τον κανόνα, όπως για παράδειγμα το τελευταίο έργο αυτής της λίστας με τίτλο «χορός στην πλατεία» που, αν και ως έργο δεν χάνει τον προπαγανδιστικό του χαρακτήρα, αντικρίζεται όμως ευχάριστα χάρη κυρίως στην ιμπρεσιονιστική τόλμη του καλλιτέχνη. Μην ξεχνάμε πως όλα αυτά τα έργα ακολουθούν αυστηρά συγκεκριμένες ζωγραφικές νόρμες ενώ είναι εκείνα που επιλέχθηκαν να φανερωθούν σε μας από κάποιον κρατικό υπάλληλο. Είναι αδύνατον να μην κρύβεται πίσω από όλα αυτά μια τέχνη παρεκκλίνουσα κι ειλικρινής, που ίσως δε θα μάθουμε ποτέ ή έστω θα αργήσει να φανερωθεί πολύ.
,
Τοπιογραφίες
Τα έργα αυτά λειτουργούν πρωτίστως ως γεωγραφικά ντοκουμέντα, καθότι είναι ίσως ο μόνος τρόπος να γνωρίσεις τα φυσικά τοπία που αναπτύσσονται εκεί. Σε αντίθεση με πριν, η δημιουργία εδώ, αν δεν ξεπέφτει σε ειδυλλιακές αποτυπώσεις, παρέχει κάποια περιθώρια για προσωπική αναζήτηση, για μια υπόνοια φανέρωσης της ιδιοσυγκρασίας του καλλιτέχνη, για ένα δόξασμα της ύπαρξης. Μάλιστα σε κάποια έργα λανθάνει μια εσωτερική αναμέτρηση, εκφράζεται μια ψυχολογία απομονωτισμού, ανοίγεται μια πύλη εισόδου στο λυρισμό, και θα λέγαμε πως θα ήταν πολύτιμο δώρο αν κρεμόντουσαν στο σαλόνι μας αντικαθιστώντας τις σαχλαμάρες του ΙΚΕΑ.
,
Τα Κορεάτικα
Τέλος, υπάρχουν και τα λιτά καλλίγραμμα μοτίβα, σαν ασκήσεις γαλήνης, ζωγραφισμένες κυρίως με την τεχνική του μελανιού στο χαρτί, που θεματικά δημιουργούν μια ονειρική διάθεση. Αυτή η τεχνική αποτελεί το πιο διαδεδομένο ζωγραφικό είδος στην Βόρεια Κορέα από αρχαιοτάτων χρόνων, και είναι αυτή που χαρίζει σε ένα έργο τέχνης τον τίτλο Κορεάτικη ζωγραφική, ανεξαρτήτως του θέματος που πραγματεύεται. Ευαισθησία, παράδοση, λυρισμός, τρυφερότητα, στοχασμός, ποιητικότητα είναι στοιχεία που αναδύονται από το κοίταγμά τους, δημιουργώντας μια ειρηνική αίσθηση διαχρονικότητας πέρα και έξω από τη δυναστεία των Kim. Σε αυτά θα ελπίσουμε με όλο μας το βλέμμα.
,
ΥΓ: Το συγκεκριμένο άρθρο ασχολείται αποκλειστικά με τον κλάδο της ζωγραφικής και τον εθνικό χαρακτήρα του κέντρου τέχνης Mansudae. Η κύρια δραστηριότητά του είναι η γλυπτική και τα κέρδη που αποκομίζει χτίζοντας μεγαθηριακά μνημεία σε ασιατικά και αφρικανικά κράτη είναι υπέρογκα (βλ. μνημείο αφρικανικής αναγέννησης στη Σενεγάλη).
