Λοιπόν, σήμερα θα σου κάνω τα Ιδρύματα. Ξεκινάμε απ’ το πιο καινούριο, το ΚΠΙΣΝ.
Χειρότερο ακρωνύμιο απ’ αυτό δε θα μπορούσαν να του βρουν. Είναι πιο κακόηχο κι απ’ το ΤΑΥΤΕΚΩ κι απ’ το ΤΕΑΠΟΚΑ. Τέλος πάντων. Ας δούμε λοιπόν το όνομα στην πλήρη ανάπτυξή του: Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Πρόβλημα. Δύο ουσιαστικά στη σειρά, ασύνδετα. Τι είναι; Κέντρο ή Ίδρυμα; (Το ονοματεπώνυμο «Σταύρος Νιάρχος» προσδιορίζει το Ίδρυμα και θα το εξετάσουμε μετά). «Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα», λοιπόν. Καταλαβαίνεις τίποτα; Δε χωρίζει καν μία παύλα το Κέντρο Πολιτισμού από το Ίδρυμα. Πάμε στο υπόλοιπο σκέλος, στο ονοματεπώνυμο. Όπως είναι, στην ονομαστική, θα `πρεπε να έχει εισαγωγικά. Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος». Τα είδες πουθενά;
Οι λύσεις που προτείνω ως σωστές είναι: Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρου Νιάρχου ή Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος». Έτσι, κλίνοντας τα ουσιαστικά κι ανοιγοκλείνοντας εισαγωγικά στη δεύτερη περίπτωση, είμαστε σωστοί και, χωρίς να πειράξουμε καθόλου τα αρχικά, δε χαλάμε και το αφάνταστο αρκτικόλεξο ΚΠΙΣΝ.
Και τώρα θα σου πω πώς να το κλίνεις ολόκληρο. Ακούω μερικούς να λένε «πήγα στο Νιάρχος» και είναι σα ν’ ακούω τουρίστες ή μετανάστες πρώτης γενιάς! Αν βαριέσαι να το λες ολόκληρο, «στο Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρου Νιάρχου», να λες απλά «στου Νιάρχου». Όπως λες «στου Γκύζη», «στου Ζωγράφου», «στου Παπάγου». Ακόμα και σα μαγαζί να το δεις, οι άνθρωποι παλιά έλεγαν «πήγαμε στου Τζίμη του Χοντρού»∙ δε λέγανε «πήγαμε στο Τζίμης Χοντρός» (κι ας ήταν λαϊκοί κι αναλφάβητοι όσοι πήγαιναν στου Τζίμη του Χοντρού!).
«Τον περασμένος Μάιος είδα στο Νιάρχος
τον Ερωτόκριτος του Βιτσέντζος Κορνάρος
σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνος Ρήγος
και μουσική Δημήτρης Μαραμής»
Ας φύγουμε τώρα από τις Τζιτζιφιές κι ας ανεβούμε τη Συγγρού προς την Αθήνα. Εκεί, απέναντι περίπου από το Πάντειο, από τις αρχές της δεκαετίας δεσπόζει ένα μεγάλο κτήριο: η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Τίτλος κατανοητός, πρόσφορος βέβαια για χλευασμό (Στέγη Αγραμμάτων και Τεκνών, κοροϊδεύουν κάποιοι). Η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών αποτελεί μια ευεργεσία του Ιδρύματος Ωνάση προς τους φιλογράμματους και φιλότεχνους Έλληνες (Ευχαριστούμε!). Δε λέει ότι είναι του Ιδρύματος Ωνάση, μα όλοι το ξέρουμε. Μερικοί μάλιστα λένε το κτήριο σκέτο Ωνάσειο, που δεν το θεωρώ σωστό, γιατί προκαλείται σύγχυση, αφού με το ουσιαστικοποιημένο επίθετο «Ωνάσειο» συνηθίσαμε να προσδιορίζουμε το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, που βρίσκεται επίσης στη Συγγρού, και που το καθιέρωσαν έτσι τα αλήστου μνήμης δελτία ειδήσεων τον καιρό της νοσηλείας του Ανδρέα Παπανδρέου εκεί. Εξάλλου, γιατί «Ωνάσειο»; Αφού προσδιορίζει ουσιαστικό θηλυκού γένους, τη Στέγη. Ας τη λέγανε λοιπόν «Ωνάσεια» ή, κάπως πιο καθαρευουσιάνικα, «Ωνασεία», ή «Ωνάσειο» (ονομαστική: η Ωνάσειος Στέγη).
Το Ίδρυμα Ωνάση λοιπόν ζήλεψε πέρυσι τη δόξα του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος» και θέλησε να βάλει στον τίτλο της Στέγης το όνομα του ιδρυτή του. Τσιγκούνικο όμως αυτό, αρκέστηκε μόνο στο επώνυμο και δεν έβαλε ολόκληρο το ονοματεπώνυμο του Αριστοτέλη Ωνάση. Αλλά αντί να τη μετονομάσει σε Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, όπως θα ήταν λογικό, πετσόκοψε τα Γράμματα και τις Τέχνες και απέμεινε σκέτη η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση (ευτυχώς δεν έφτιαξαν το αρκτικόλεξο ΣΙΩ ή ΣΙΩΝ, γιατί θα τους περνάγαμε και για Εβραίους!).
Έτσι τώρα απέμεινε η επωνυμία «Στέγη Ιδρύματος Ωνάση», που καταλέξει σημαίνει το κτήριο που στεγάζει το Ίδρυμα Ωνάση. Ο τίτλος αυτός είναι λειψός και παραπλανητικός, αφού αφ’ ενός παραπέμπει νοηματικά στην έδρα του Ιδρύματος Ωνάση, η οποία όμως βρίσκεται στο Λίχτενστάιν και όχι στη Συγγρού, αφ’ ετέρου αποσιωπά εντελώς τις καλλιτεχνικές εκδηλώσεις που φιλοξενούνται εκεί.
Η λύση που σου προτείνω είναι το ένα να το λες Στέγη σκέτο, αφού έτσι το `χουμε μάθει, ενώ για το άλλο σου `χω τριπλή ονομασία: όταν αναφέρεσαι στη Λυρική, να λες «Λυρική» – εξάλλου «Λυρική» την έλεγες τόσα χρόνια, όχι «Θέατρο Ολύμπια», όπου στεγαζόταν. Όταν αναφέρεσαι στη Βιβλιοθήκη, να λες «Βιβλιοθήκη» – εξάλλου «Βιβλιοθήκη» την έλεγες τόσα χρόνια, όχι Βιβλιοθήκη της Αθηναϊκής Τριλογίας του Τσίλερ, της οποίας αποτελεί μέρος. Κι όταν αναφέρεσαι σε κάτι άλλο που υπάρχει ή γίνεται εκεί, εκτός Λυρικής και Βιβλιοθήκης, όπως π.χ. ο Νιαρχοπόταμος ή η καντίνα ή το σνακ μπαρ, να το λες «Ίδρυμα Νιάρχου». Αν το πεις «Κέντρο Πολιτισμού» είναι πολύ ασαφές και δεν καταλαβαίνει κανένας τίποτα. Άσε που δε βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, αλλά στη χαμένη μεριά. Άσε που θυμίζει τα Πολιτιστικά Κέντρα, όπως αποκαλούσε τις λαϊκές πίστες ο Ευάγγελος Γιαννόπουλος. Άσε καλύτερα.
Δε σου κάνω μάθημα τόσην ώρα. Σου λέω να μιλάς σαν άνθρωπος, όχι σαν Ίδρυμα!
