«H Cindy Sherman προτιμά να μην σχολιάσει τις αναρτήσεις της στο Instagram.»

Αυτή ήταν η απάντηση από την γκαλερί της Cindy Sherman στη Νέα Υόρκη, την Metro Pictures, όταν τους ζήτησα σχετική δήλωση. Ο προσωπικός λογαριασμός της Sherman στο Instagram, όπου παρουσιάστηκε μία καινούργια σειρά από σέλφις, έγινε ανοιχτός πρόσφατα προκαλώντας αυτόματα αίσθηση στον κόσμο της τέχνης. Η Sherman έχει ένα μεγάλο ιστορικό σκηνοθετημένων αυτο-πορτραίτων και κατά μία έννοια πρωτοπόρησε στην ιδέα των σέλφις, δεκαετίες πριν εμφανιστούν τα σόσιαλ μίντια.

Αυθεντίες από τον χώρο της τέχνης εγκωμιάζουν τις εικόνες και μοιράζονται τις σκέψεις τους στα σχόλια κάτω από τις αναρτήσεις. Αλλά το μυστήριο επιμένει. Μέρος της σύγχυσης αποτελεί ότι η σειρά φαίνεται να έχει γίνει συγκεκριμένα για το Instagram και όχι για κάποια μελλοντική έκθεση σε γκαλερί. Χωρίς διευκρίνιση από την Sherman, το όλο γεγονός προκαλεί μια συναρπαστική διχογνωμία.

Οι αναρτήσεις της Sherman αποτελούν μία σειρά έντονα παραμορφωμένων σέλφις, συνθέσεων με λουλούδια και αυτο-πορτρέτων από το κρεβάτι του νοσοκομείου, που ταράζουν, με την Sherman διασωληνωμένη. Ο θεατής αναρωτιέται τι απ’ όλα αυτά είναι αληθινό, αν η Sherman όντως νοσηλεύτηκε ή είναι απλά ένα κατασκεύασμα. Οι εικόνες είναι πειραγμένες με σειρά φίλτρων που ζωντανεύουν ή αλλάζουν τα χαρακτηριστικά του προσώπου. Ο θολός διαχωρισμός ανάμεσα στην πραγματική ζωή και στο σκηνοθετημένο γεγονός που επιτρέπει το Instagram ενισχύει την σύγχυση ως προς το τι πραγματικά συμβαίνει.

Αυτός ο χώρος ανάμεσα στην πραγματική ζωή και στο θέατρο των σέλφις είναι που η Cindy Sherman ξέρει να παρουσιάζει τόσο επιδέξια, αλλά στο πλαίσιο μιας εποχής όπου ο Donald Trump έχει επανειλημμένα επικρίνει τις γυναίκες για την εμφάνισή τους, οι εικόνες της των παραμορφωμένων γυναικείων προσώπων αποκτούν πολύ πιο προκλητικό τόνο.

Οι αναρτήσεις της Sherman καταφέρνουν κάτι που δεν έχουμε δει πουθενά αλλού τα τελευταία χρόνια – είναι ο σκοτεινός καθρέφτης μιας εποχής εγωκεντρισμού. Ο φωτογράφος και ζωγράφος Richard Prince κατάφερε κάτι αντίστοιχο με την τελευταία δουλειά του με θεματολογία από το Instagram, αλλά με διαφορετικό τρόπο. Επίσης, ο Prince τύπωσε τις εικόνες για να παρουσιαστούν στην γκαλερί Gagosian, κάτι που η Sherman μπορεί – ή και όχι- να κάνει τελικά. Τα νομικά επακόλουθα που προκάλεσε η δουλειά του Prince οδήγησαν την επικοινωνία του στα σόσιαλ μίντια σε πολύ διαφορετική και πιο αμφιλεγόμενη κατεύθυνση από αυτή της Sherman.

Τι σημαίνει το ψηφιακό μας τοπίο για την μεταβαλλόμενη φύση του τρόπου να εκθέτει κάποιος την δουλειά του; Είναι καλύτερο ή χειρότερο από το να το δείχνεις σε ένα πραγματικό χώρο γκαλερί; «Η διαφορά ανάμεσα στο να εκθέτεις ονλάιν από το να εκθέτεις σε πραγματικό χώρο είναι το ”βάθος”, με κάθε δυνατή έννοια της λέξης», λέει ο Νεοϋορκέζος συγγραφέας και επιμελητής Jeffrey Grunthaner. «Δεν έχεις σημείο φυγής προς την (ψηφιακή) εικόνα, δεν υπάρχει κλίμακα. Αυτή είναι απλά εκεί, επιπλέει στον ψηφιακό κόσμο. Υπάρχει μία συγκεκριμένη δυναμική στο να κατευθύνεις τους θεατές πώς να βλέπουν ένα έργο τέχνης, πράγμα που είναι πολύ ελκυστικό. Όπως το αντιλαμβάνομαι, η δυσκολία στην αποδοχή της κυριαρχίας του να δείχνεις δουλειά ονλάιν συνδέεται με την εταιρική ταυτότητα που έχουν οι περισσότεροι ονλάιν χώροι.»

Ο Νεοϋορκέζος γκαλερίστας Avi Gitler είναι εξίσου αβέβαιος. «Επιτυγχάνουν διαφορετικούς στόχους», λέει. «Είμαι παλιομοδίτης, οπότε, ενώ εκτιμώ την δύναμη της εμπλοκής του κοινού σε ψηφιακές πλατφόρμες εν έτει 2017, δεν συγκρίνεται για μένα με την εμπειρία του να βλέπεις τέχνη διά ζώσης. Η πλειοψηφία των πωλήσεών μου είναι ψηφιακές εικόνες που αποστέλλονται σε πελάτες, αλλά πιστεύω ότι πρέπει να συνεχίσουμε να κάνουμε εκθέσεις – ενώ πολλές άλλες γκαλερί κλείνουν. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για μένα ότι μία τοπική γκαλερί εμπλέκει τους ανθρώπους πιο ουσιαστικά απ’ ό,τι η σύνδεση στο Instagram.»

Σε πολλές περιπτώσεις, το Instagram δεν είναι τέχνη, αλλά ψηφιακό έδαφος ρίψης απορριμμάτων – μια παιδική χαρά για τους χειρότερους ναρκισσιστές της κοινωνίας. Όταν μία καλλιτέχνις όπως η Sherman το χρησιμοποιεί σαν χώρο έκθεσης, ανεβαίνει ο πήχης για χρήστες που αποζητούν προσοχή ή ισχυρίζονται ότι είναι καλλιτέχνες.

Η άνοδος της χρήσης κινητών έχει επίσης οδηγήσει στην άνοδο αυτών που θεωρούν τους εαυτούς τους επαγγελματίες φωτογράφους. Η πυκνότητα των πίξελ σε μία ψηφιακή εικόνα είναι ο τρόπος με τον οποίο κρίνεται τώρα η φωτογραφία, μία αυθαίρετη μέθοδος. Ως αποτέλεσμα, η ψηφιακή επεξεργασία έχει σχεδόν αντικαταστήσει τον παραδοσιακό φωτογραφικό θάλαμο. Ο διαχωρισμός ανάμεσα στον ερασιτέχνη και τον επαγγελματία φωτογράφο έχει εκλείψει, επιβάλλοντας την ψηφιακή παραγωγή εικόνων ως το συλλογικό, κυρίαρχο φωτογραφικό μέσο.

«Το πρόβλημα για τους καλλιτέχνες είναι ότι το επόμενο εξελικτικό στάδιο της νοημοσύνης (τεχνητή νοημοσύνη) είναι τώρα το κοινό στο οποίο θα απευθύνονται», μου είπε ο ψηφιακός καλλιτέχνης Josh Harris από το ντοκιμαντέρ «We Live in Public».

Προγράμματα όπως το Deep Dream της Google δημιουργούν και μετατρέπουν εικόνες χρησιμοποιώντας τεχνητή νοημοσύνη και αυθαίρετη επεξεργασία εικόνας. Αλλά στο τέλος το ερώτημα είναι η τέχνη και ποιος κάνει καλή τέχνη. Η Cindy Sherman έχει επιδείξει ένα επίπεδο δημιουργίας που λίγοι μπορούν να διεκδικήσουν ονλάιν ή οφλάιν, χωρίς τη βοήθεια τεχνολογικής καινοτομίας.

.

Noah Becker, The Guardian, 09.08.2017
μετάφραση για το 1-2 Ελένη Παπαδημητρίου