Παρουσιάζουμε ένα στιγμιότυπο από την ταραχώδη σχέση Ρεμπώ – Βερλαίν, όπως αποτυπώθηκε στην αλληλογραφία τους, μετά από τον περίφημο τσακωμό «για το ψάρι», την περίοδο που έμεναν μαζί στο Λονδίνο. Ο Βερλαίν είχε αφήσει τη γυναίκα και το παιδί του, ξεμυαλισμένος από τον Ρεμπώ. Η σχέση των δυο ποιητών ήταν θυελλώδης και σημάδεψε την ιστορία της λογοτεχνίας. Είχαν νοικιάσει ένα δωμάτιο στον αριθμό 8 της Royal College Street. Μια μέρα ήταν η σειρά του Βερλαίν να κάνει ψώνια. Επιστρέφοντας με ένα ψάρι και ένα μπουκάλι λάδι, ο Ρεμπώ τον παρατηρούσε από το παράθυρο και γελούσε πονηρά. Όταν μπήκε μέσα ο Βερλαίν, ο Ρεμπώ τού είπε: «Ξέρεις πόσο γελοίος δείχνεις με το μπουκάλι το λάδι στο ένα χέρι και το ψάρι στο άλλο;». Το ψάρι προσγειώθηκε στο πρόσωπο του Ρεμπώ και ο Βερλαίν έτρεξε στα σκαλιά. Ο Ρεμπώ τον ικέτεψε να μείνει ή τουλάχιστον να του αφήσει λίγα χρήματα, αλλά ο Βερλαίν αρνήθηκε και έφυγε χωρίς να μαζέψει τα πράγματά του. Ο Ρεμπώ είδε τον φίλο του να αναχωρεί με το ατμόπλοιο για την Αμβέρσα, στεκόταν στην αποβάθρα και μάταια του έκανε νόημα να κατέβει. Αν ρωτούσε κανείς την σπιτονοικοκυρά τους για την περίοδο που το ζευγάρι έμεινε στο σπίτι της, θα έλεγε ότι άκουγε συχνά καυγάδες και πνιχτά ουρλιαχτά στον πάνω όροφο. Ήταν μια σχέση όλο ένταση, γεμάτη με βίαια ξεσπάσματα. Ο Βερλαίν έπινε πολύ, ενώ ένα από τα παιχνίδια τους ήταν να προσπαθεί να μαχαιρώσει ο ένας τον άλλον, τυλίγοντας τις λεπίδες μαχαιριών με πετσέτες για να αποφύγουν μοιραίους τραυματισμούς.
Ο Ρεμπώ γύρισε μόνος στην οδό Royal College Street, μετά από το φευγιό του Βερλαίν. Δεν θα αργούσε να του γράψει ένα «παλιομοδίτικο» γράμμα, όπου η αρμονία των φωνηέντων αποτελούσε μίμηση των μελωδικών ελεγειών του Βερλαίν:
Λονδίνο, Παρασκευή απόγευμα
Γύρισε πίσω, γύρισε πίσω, αγαπητέ φίλε, μοναδικέ μου φίλε, γύρισε πίσω. Σου ορκίζομαι ότι θα είμαι καλός. Η γκρίνια μου δεν ήταν παρά ένα αστείο που τράβηξε πολύ, και τώρα δεν μπορεί κανείς να φανταστεί πόσο λυπάμαι (…) Εδώ και δυο ολόκληρες ημέρες δεν έχω σταματήσει να κλαίω. Γύρισε πίσω. Κουράγιο, αγαπητέ φίλε. Υπάρχει ακόμα ελπίδα. Δεν έχεις παρά να πάρεις το δρόμο της επιστροφής. Θα ζήσουμε εδώ με θάρρος και υπομονή. Αχ, σε ικετεύω! Ούτως ή άλλως, είναι για δικό σου καλό (…)
Άκου μονάχα την καλή σου καρδιά.
Πες μου γρήγορα αν πρέπει να έρθω να σε βρω.
Δικός σου για πάντα,
Ρεμπώ
(…) Αν δεν υπάρχει περίπτωση να σε ξαναδώ, θα καταταγώ στο ναυτικό ή στο στρατό.
Ω, γύρισε πίσω! Τα δάκρυα δε λένε να σταματήσουν.
♦
Το επόμενο πρωί, Κυριακή 5 Ιουλίου 1873, ο Ρεμπώ είχε γράμμα. Κατέφτασε το αποχαιρετιστήριο σημείωμα του Βερλαίν, λεκιασμένο από δάκρυα ή αφρό, με τον υπέρτιτλο «Εν πλω»:
Φίλε μου,
Δεν ξέρω αν θα βρίσκεσαι ακόμη στο Λονδίνο όταν φτάσει αυτό το γράμμα, ήθελα όμως να σου πω πως πρέπει, επιτέλους, να καταλάβεις βαθιά μέσα σου ότι έπρεπε οπωσδήποτε να φύγω και ότι αυτή η ζωή, η γεμάτη βία και σκηνές, που άλλο νόημα δεν είχαν από το να ικανοποιούν τα καπρίτσια σου, απλούστατα δεν γινόταν να συνεχιστεί!
Μόνο που, αφού σε αγάπησα υπερβολικά, ήθελα επίσης να δηλώσω ότι αν, εντός τριών ημερών, δεν είμαι ξανά μαζί με τη γυναικά μου, κάτω από τέλειες συνθήκες, θα τινάξω τα μυαλά μου στον αέρα. Τρεις ημέρες σε ξενοδοχείο και ένα μικρό ρεβόλβερ (rivolvita) δεν είναι φτηνά, εξ ου και η τωρινή μου «τσιγκουνιά». Οφείλεις να με συγχωρέσεις.
Εάν προχωρήσω σε αυτή την τελική πράξη ηλιθιότητας, πράγμα που κατά πάσα πιθανότητα θα συμβεί, τουλάχιστον θα το κάνω σαν γενναίος ηλίθιος – Ο τελευταίος που θα σκέφτομαι, φίλε μου, θα είσαι εσύ (…)
Θα ήθελες να σε αγκαλιάσω ενώ θα τα τινάζω;
Ο φτωχός σου,
Π. Βερλαίν
♦
Στο επόμενο γράμμα του Ρεμπώ προς τον Βερλαίν, ο Ρεμπώ αφότου προσπάθησε να τον ηρεμήσει, έγραφε μεταξύ άλλων τα εξής:
(…) Μόνο με μένα μπορείς να είσαι ελεύθερος, και αφού σου υπόσχομαι να είμαι πολύ καλός στο μέλλον και μετανιώνω πραγματικά για όλα τα λάθη μου, και αφού είμαι επιτέλους σίγουρος για όλα και σε αγαπώ πολύ, εάν δεν επιστρέψεις ή δε μου ζητήσεις να έρθω κοντά σου, να ξέρεις ότι διαπράττεις έγκλημα και θα το μετανιώσεις για ΠΑΡΑ ΠΟΛΛΑ ΧΡΟΝΙΑ (…)
♦
Ο Ρεμπώ θα πήγαινε τελικά να συναντήσει τον Βερλαίν στις Βρυξέλλες, όπου κατέφτασε την Τρίτη 8 Ιουλίου 1873. Εκεί θα διαδραματιζόταν το «περιστατικό των Βρυξελλών». Μετά από μια σειρά γεγονότων, ο Βερλαίν -που τελικά δεν αυτοκτόνησε όπως απειλούσε- θα έφτανε να πυροβολήσει τον Ρεμπώ στο αριστερό χέρι.
Περισσότερες επιστολές και όλη η βιογραφία του Γάλλου ποιητή Α. Ρεμπώ, απ’ όπου και το χρονικό της παραπάνω ιστορίας που αποδίδεται εδώ σε μικρό μέρος και συντετμημένα, βρίσκεται στο Graham Robb, Αρθούρος Ρεμπώ, μετάφραση Ινώ Ρόζου, εκδόσεις Μικρή Άρκτος, Αθήνα 2005
εξώφυλλο:
λεπτομέρεια από τον πίνακα του Henri Fantin-Latour (1872)
