Ο ποιητής Μιγέλ Ερνάντεθ (1910-1942) υπήρξε από τους πρώτους καλλιτέχνες που τάχθηκε ανοιχτά υπέρ της Δημοκρατίας στο στρατιωτικό πραξικόπημα που σήμανε την έναρξη του ισπανικού εμφυλίου. Έλαβε μέρος στο Δεύτερο Διεθνές Συνέδριο Συγγραφέων για την Υπεράσπιση της Κουλτούρας μαζί με περισσότερους από 100 αντιφασίστες καλλιτέχνες.

Στο τέλος του πολέμου πρόλαβε να δημοσιεύσει στη Βαλένθια την ποιητική συλλογή “El hombre acecha“, η οποία με διαταγή της λογοκρισίας καταστράφηκε, εκτός από δύο μόνο αντίτυπα, χάρη στα οποία κατάφερε να επανεκδοθεί το 1981. Φυλακίστηκε και καταδικάστηκε δύο φορές σε θάνατο, ενώ σώθηκε από μεγάλες προσωπικότητες που παρενέβησαν (μία απ’ αυτές ήταν ο Πάμπλο Νερούδα).

Στην Οκάνια, ένα χωριό με μόλις 11.000 κατοίκους, καταγράφηκαν 1.300 θύματα του φρανκισμού. Μερικά βράδια, οι τουφεκισμοί των κρατουμένων έφταναν τους 57. Σ’ αυτό το περιβάλλον, ο Ερνάντεθ έγραφε. Μετά θάνατον εκδόθηκε ένα βιβλίο με ποιήματά του γραμμένα σε χαρτί υγείας ή σε γράμματα στη γυναίκα του, τα οποία θεωρούνται μερικά από τα καλύτερα δείγματα της ισπανικής ποίησης του 20ού αιώνα (εδώ μια επιστολή προς τη γυναίκα του). Πέθανε από φυματίωση στη φυλακή του Αλικάντε το 1942, στα 31 του χρόνια. Λέγεται ότι δεν μπορούσαν να του κλείσουν τα μάτια όταν τον βρήκαν νεκρό, γεγονός που έκανε τον -μετέπειτα νομπελίστα- ποιητή και φίλο του, Βιθέντε Αλεϊσάντρε, να γράψει ένα ποίημα για το περιστατικό. Πριν κάποια χρόνια, ένας βετεράνος του Δημοκρατικού Στρατού είχε δηλώσει: ” Το τέλος των τριών μεγαλύτερων Ισπανών ποιητών, αντιπροσωπεύει την έκβαση της δεύτερης Ισπανικής Δημοκρατίας. Ο Λόρκα δολοφονημένος σαν το σκυλί, ο Ματσαδο να πεθαίνει στην εξορία και ο Ερνάντεθ να εκτελείται στη φυλακή.”


Ωστόσο, σε αυτό το άρθρο θα ασχοληθούμε με μια προηγούμενη περίοδο της ζωής του και θα ταξιδέψουμε στη Βαρκελώνη κατά τη διάρκεια της επανάστασης. Το 1936 είχε πεθάνει ο Κουβανός δημοσιογράφος Πάμπλο δε λα Τορριέντε στο μέτωπο της Μαχαδαόντα και το 1937 τα οστά του μεταφέρθηκαν στο κοιμητήριο του Μοντζούικ, στην καταλανική πρωτεύουσα. Ο Μιγέλ Ερνάντεθ ταξίδεψε ως εκεί για να παρευρεθεί στο γεγονός. Από την περίοδο αυτή, έχουμε τη φωτογραφία στην οποία ο Ερνάντεθ βρίσκεται ανάμεσα στους φίλους του Αντόνιο Απαρίθιο Ερρέρο και Χουάν Αρρόγιο.

Οι τρεις φίλοι ποζάρουν σε κάποιον περαστικό, στο λιμάνι της Βαρκελώνης, σχεδόν μπροστά από το άγαλμα του Κολόμβου, που κόπηκε, στα αριστερά τους. Δωρίστηκε στον Απαρίθιο, όπως φαίνεται από τις σημειώσεις που άφησαν στην πίσω πλευρά της οι άλλοι δύο. Ο Ερνάντεθ έγραψε: “Σ’ ένα μετάλλευμα της Βαρκελώνης, χωρίς τον Πάμπλο πια, και λίγο πριν ξεμείνουμε από θάλασσα”. Από την άλλη, ο Αρρόγιο έγραψε απλά “Στο φίλο Απαρίσιο”. Η φωτογραφία βγαίνει τώρα σε δημοπρασία στη Μαδρίτη, με τιμή εκκίνησης τα 850 ευρώ.

Η φιλία του ποιητή με τον δημοσιογράφο αυτή φαίνεται να ήταν σημαντική, αφού ο δημοσιογράφος μιλάει για τη σχέση του με τον Ερνάντεθ σ’ ένα γράμμα: «Την 23η, την πέρασα όλη στο Αλκαλά. Ανακάλυψα έναν ποιητή στο τάγμα, τον Μιγέλ Ερνάντεθ, ένα παληκάρι που θεωρείται ένας από τους καλύτερους Ισπανούς ποιητές, που ήταν στο σώμα των σκαπανέων. Τον ονόμασα Υπεύθυνο του Τμήματος Πολιτισμού και δουλέψαμε στα σχέδια για την έκδοση της εφημερίδας της ταξιαρχίας και τη δημιουργία μίας ή δύο αφισών τοίχου, όπως και για την οργάνωση της βιβλιοθήκης και τη διανομή του τύπου. Επιπλέον, σχεδιάζουμε μερικές δράσεις αντιπερισπασμού και πολιτισμού. Και μ’ αυτόν έφυγα μετά για να δούμε μερικά διάσημα σπίτια του Αλκαλά». Μαζί και με τον Απαρίθιο, σχεδίαζαν μια προπαγανδιστική εφημερίδα με τίτλο “Al ataque” (στην επίθεση). Ο Πάμπλο ήταν της άποψης ότι δεν αρκούσε απλά η ενημέρωση, αλλά ότι έπρεπε να πάρει κανείς το τουφέκι του και να παλέψει ενάντια στο φασισμό. Ο ίδιος το πλήρωσε με τη ζωή του και το πτώμα του έμεινε εγκαταλελειμμένο έως ότου βρεθεί. Όλα αυτά επηρέασαν το Μιγέλ και του αφιέρωσε τη “Δεύτερη ελεγεία” του. Το ποίημα μελοποιήθηκε από τον Σίλβιο Ροντρίγες.

.

Το κείμενο βασίζεται στο άρθρο “Cuando Miguel Hernández se quedó sin mar
του Víctor Fernández

ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ
Η Ναταλί Φύτρου γεννήθηκε το 1989 στην Αθήνα. Σπούδασε Οικονομικά.Από μικρή της άρεσε να ακούει και να διηγειται ιστορίες. To 2016 μετέφρασε ένα διήγημα του Ρομπέρτο Μπολάνιο και το έστειλε στον καθηγητή Ισπανικών της. Διατηρεί το μπλογκ universo2666.blogspot.com