Η μεγάλη ρομαντική αγάπη μπορεί να περιγραφεί στη βάση δύο μοντέλων διακριτής φιλοσοφίας, από τη μία το «μοντέλο της φροντίδας» όπου σημασία έχει η στήριξη της ευημερίας του συντρόφου δίνοντας προσοχή στις ανάγκες του/της, και από την άλλη το «μοντέλο του διαλόγου» όπου κεντρική θέση έχει η αμοιβαιότητα, το μοιράζεσθαι κοινών εμπειριών και η αυτονομία. Και τα δύο μοντέλα εκφράζουν όψεις της ρομαντικής αγάπης.
Το μοντέλο της φροντίδας, που είναι και το πιο δημοφιλές, δίνει έμφαση στην κάλυψη των αναγκών του αγαπημένου προσώπου. Η φροντίδα πηγαίνει πέρα από τη θετική επιθυμία του να βρίσκεται κανείς μαζί με το αγαπημένο πρόσωπο, στην ενίσχυση της ευημερίας του προσώπου αυτού. Η αληθινή αγάπη κατά αυτή την προσέγγιση έχει να κάνει λιγότερο με τις ανάγκες αυτού που αγαπά και περισσότερο με τις ανάγκες του άλλου –αυτού που αγαπιέται-, πράγμα που μεταφράζεται και σε αντίστοιχες πράξεις.
Ναι μεν η φροντίδα είναι απαραίτητη, αλλά δεν επαρκεί για τη διατήρηση μιας αληθινής και μακροχρόνιας ρομαντικής αγάπης.
Το μοντέλο του διαλόγου, μοντέλο που υποστηρίχθηκε από την Angelika Krebs και άλλους, θεωρεί την αμοιβαιότητα μεταξύ των συντρόφων ως θεμέλιο λίθο της αγάπης, ένας λίθος που χρειάζεται το μοιράζεσθαι απόψεων, συναισθηματικών εμπειριών και δραστηριοτήτων. Η σύνδεση αυτή ενισχύει την άνθηση των εραστών, καθώς και την άνθηση της σχέσης τους. Κατά την Krebs, δεν ευημερούμε αποξενωμένοι: είμαστε κοινωνικά πλάσματα. Η σιωπή είναι πιο φυσική στο μοντέλο φροντίδας παρά στο διαλογικό.
«Αποφάσισα πως είναι καλύτερα να ουρλιάζω.
Η σιωπή είναι το πραγματικό έγκλημα ενάντια στην ανθρωπότητα»
Nadezhda Mandelstam
Όταν η σιωπή ταπεινώνει
Η αλληλεπίδραση μεταξύ των εραστών είναι σημαντική για την καλλιέργεια μιας αληθινής αγάπης που διαρκεί στο χρόνο. Η λεκτική επικοινωνία λειτουργεί ως υποδομή πάνω στην οποία χτίζεται η ρομαντική σχέση. Η σιωπή μοιάζει να λειτουργεί υπονομευτικά (τουλάχιστον στο διαλογικό μοντέλο).
Πολλά αξιοπρόσεκτα στοιχεία δείχνουν τη σημασία των κοινών δραστηριοτήτων και εμπειριών στη ρομαντική αγάπη. Ο διάλογος στα ζευγάρια και η αμοιβαιότητα αποτελούν βασικούς πυλώνες για την καλλιέργεια της σχέσης. Επομένως, όπως έχουν βρει οι σχετικές έρευνες, οι κοινές δραστηριότητες που προσφέρουν ικανοποίηση, απαλλάσσουν από το άγχος και μεγαλώνουν την εγγύτητα, εγγυώνται καλύτερη ποιότητα σχέσης παροντικά και μελλοντικά. Επιπλέον, είναι ζωτικής σημασίας για να κρατήσει μια σχέση το να είναι κανείς ανοικτός και να δείχνει τον εαυτό του παρά να βυθίζεται στη σιωπή. Έτσι, στην περίπτωση των ρομαντικών σχέσεων η σιωπή δεν είναι χρυσός.
Κατ’ επέκταση, ένα μέρος της σχετικής έρευνας έδειξε ότι η ποιότητα μιας σχέσης μπορεί να εξαρτάται και από θρησκευτικούς παράγοντες. Μια μελέτη έδειξε ότι ζευγάρια που μοιράζονται κοινές θρησκευτικές πεποιθήσεις και πρακτικές, τείνουν να έχουν θετικό πρόσημο στην ποιότητα της σχέσης τους. Όπως λέει και ένα ρητό, «τα ζευγάρια που προσεύχονται μαζί, μένουν και μαζί».
Επιστρέφοντας στην αρνητική φύση της σιωπής στην αγάπη, μπορούμε να σημειώσουμε ότι συγγενεύει με την περιφρόνηση. Κατά τον George Bernard Shaw, «η σιωπή είναι η τελειότερη έκφραση της περιφρόνησης». Έχει ενδιαφέρον πως ο John Gottman υποστήριξε πως το να καταφρονεί κάποιος τον/την σύντροφό του, συνδέεται με την πιο καταστροφική και αρνητική συμπεριφορά και αποτελεί τον πρώτο παράγοντα που μπορεί να οδηγήσει σε διαζύγιο. Η περιφρόνηση δεν αφήνει χώρο για έναν διάλογο αμοιβαίου σεβασμού.
Η «μέθοδος της σιωπής» αποτελεί συχνό φαινόμενο μεταξύ συντρόφων όταν μαλώνουν – αλλά σπάνια βελτιώνει την κατάσταση. Η άρνηση της λεκτικής επικοινωνίας με κάποιον που επιθυμεί να επικοινωνήσει μαζί σας, μπορεί να πληγώσει και να παρατείνει τη σύγκρουση. Αν έχετε κάτι να πείτε, απλά πείτε το και ξεπεράστε το.
Αλλά τι συμβαίνει όταν οι άνθρωποι δεν έχουν τίποτα πια να πουν μεταξύ τους; Και οι δυο επιστρέφετε σπίτι μετά από μια κουραστική μέρα εκεί έξω, κάθεστε στο τραπέζι για φαγητό και τρώτε σιωπηλά χωρίς να μιλάτε – σαν να μην έχετε να πείτε τίποτα μεταξύ σας. Η σιωπή αυτή μπορεί να σημαίνει σχέσεις πολύ χαμηλής ποιότητας.
«Η σιωπή είναι πηγή μεγάλης δύναμης»
Lao Tzu
Όταν η σιωπή είναι χρυσός
Παρά τη βλαπτικότητα της σιωπής στις σχέσεις, όπως είδαμε παραπάνω, υπάρχουν περιπτώσεις όπου η σιωπή είναι όντως χρυσός – κυρίως σε περιπτώσεις αποφυγής περαιτέρω χειροτέρευσης.
Τα συναισθήματα αποτελούν γνήσιες εκφράσεις της γενικής μας συμπεριφοράς. Ωστόσο, οι εκφράσεις αυτές μπορούν να γίνουν ακραίες στο βαθμό που αφορούν κάτι που νιώθουμε στιγμιαία και δεν σχετίζονται με τη σταθερή και ειλικρινή μας στάση που χαρακτηρίζει τη συνήθη μας συμπεριφορά. Η σιωπή μπορεί να μειώσει ή να γλιτώσει την κλιμάκωση του εχθρεύεσθαι μεταξύ των εραστών. Από την άλλη, η αποσιώπηση των συναισθημάτων σε μόνιμη βάση είναι καταστροφική, εφόσον τα συναισθήματα παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση και άνθηση μιας σχέσης. Κι όμως, η περιστασιακή σιωπή, όταν οι συναισθηματικές μας αντιδράσεις τείνουν να γίνουν ακραίες, μπορεί να ωφελήσει μια σχέση. Πράγματι, σε κάποιες αλληλεπιδράσεις πρόσωπο με πρόσωπο, αλλά και σε online σχέσεις, αυτός/αυτή που σιωπά ακούγεται πιο δυνατά, πιο καθαρά και λιγότερο προσβλητικά.
Η αξία της σιωπής στις ρομαντικές σχέσεις συνδέεται με την αξία της λεπτότητας και της διακριτικότητας. Η λεπτότητα είναι αρετή που εκφράζει βαθιά ευαισθησία και παρότι σπάνια εφαρμόζεται είναι παραδεκτή απ’ όλους. Η λεπτότητα περιλαμβάνει την επιθυμία αποφυγής του να πληγωθεί η ευδιαθεσία του άλλου, κυρίως αποφεύγοντας τις προσβολές, καθώς και δείχνοντας μια συμπεριφορά που σέβεται την αξιοπρέπεια του άλλου. Κατά τον Samuel Butler: «Η σιωπή δεν είναι πάντοτε λεπτότητα. Αλλά η λεπτότητα είναι χρυσός, όχι η σιωπή». Αν λεπτότητα σήμαινε μόνο να μένουμε στη σιωπή, θα ήταν μια εύκολη αρετή για να κατακτηθεί. Υπάρχουν, βεβαίως, περιπτώσεις στις ρομαντικές σχέσεις όπου η σιωπή είναι θέμα λεπτού χειρισμού. Για παράδειγμα, να λες στον νυν εραστή σου λεπτομέρειες για όλους τους πρώην εραστές δεν είναι και πολύ λεπτό. Κάποιες φορές, η ρομαντική σιωπή και η άγνοια έχουν αξία.
Η σιωπή είναι κάτι που συμβαίνει στις σχέσεις. Μπορεί απλά να μην μιλάτε επειδή νιώθετε κουρασμένοι. Και έπειτα υπάρχει και το είδος της βολικής σιωπής που δείχνει ένα βαθμό οικειότητας.
«Οι λέξεις -όπως και καθετί- μπορούν να τσιγκλήσουν,
αλλά μόνο η σιωπή ραγίζει την καρδιά»
Phyllis McGinley
Συνοψίζοντας
Όταν η σιωπή δεν περιορίζεται σε ορισμένες περιστάσεις, αλλά χαρακτηρίζει συνολικά μια σχέση, συνήθως είναι επιζήμια. Παρομοίως αρκεί να αντιληφθούμε πως όταν η λύπη και ο φόβος δεν είναι αντιδράσεις σε συγκεκριμένα επεισόδια, αλλά γίνονται μόνιμα φαινόμενα, προκαλούν πόνο και μπορούν να καταλήξουν σε κατάθλιψη ή διαρκές άγχος.
Η σιωπή ως είδος ψυχικής αποφόρτισης σε μια τρέχουσα σχέση, διαφέρει από τον χωρισμό. Μολαταύτα, η επιβλαβής φύση της σιωπής συχνά οδηγεί στο χωρισμό, αλλά ακόμη και όταν δυο άτομα μιλούν μεταξύ τους μπορεί να τους λείπει η σύνδεση.
Η σπουδαία αξία της σιωπής στις ρομαντικές σχέσεις αφορά την αποφυγή του πληγώματος του άλλου. Η αξία του διαλόγου, το αντίθετο δηλαδή της σιωπής, αφορά την καλλιέργεια των σχέσεων και την ανθοφορία τους. Η σιωπή μερικές φορές είναι χρυσός στις στενές σχέσεις. Αλλά γενικά, στις σχέσεις αληθινής αγάπης με διάρκεια, η σιωπή μάλλον είναι θορυβώδης και ο ήχος της δυσάρεστος – κάθε άλλο παρά χρυσός.
του Aaron Ben-Zeév
φώτο: yuliana mendoza
