Υπάρχει μια σχετικά άγνωστη θεωρία ενός έλληνα λόγιου και πρωτεργάτη των φυσικών επιστημών που βρίσκεται ψηλά στην ιεραρχία των αναζητήσεων του Ρομαντικού Πανεπιστημίου, πάντα ιδωμένη, βέβαια, από μια σκοπιά κατά την οποία η επιστήμη και η ριζική φαντασία είναι έννοιες αξεδιάλυτες. Άλλωστε η ίδια αυτή θεωρία σπάει τα τεχνητά φράγματα που διαχωρίζουν τη φυσική από τη μεταφυσική. Αποκαλείται «Πανταχηκίνητον» ή «θεωρία του Πανταχηκίνητου» και η πατρότητά της ανήκει στον Βενιαμίν τον Λέσβιο, ίσως το μεγαλύτερο και πιο αυτόφωτο φιλοσοφικό πνεύμα του «Νεοελληνικού Διαφωτισμού», εξού και κατατρεγμένο τόσο από την Εκκλησία όσο και από την επιστήμη του καιρού του.

Σύμφωνα με τη θεωρία του, υπάρχει ένα ρευστό που εξέρχεται από όλα τα σώματα, κινείται προς όλες τις κατευθύνσεις και εισέρχεται σε άλλα σώματα. Με τον τρόπο αυτό παράγονται τα αισθήματα (με την έννοια των αισθήσεων), όπως αυτό της όσφρησης και της ακοής. «Η ψυχή μας αντιλαμβάνεται δια των νεύρων την προσβολή αυτού του ρευστού και αυτό είναι αίσθημα». Τη θεωρία αυτή την ανέπτυξε για να αντιταχθεί στο νόμο της παγκόσμιας έλξης του Νεύτωνα και κυρίως στην υπόθεσή του πως μπορούσε να αναπτυχθεί δράση από απόσταση («πώς όμως είναι δυνατόν ένα σώμα να ενεργεί εκεί όπου δεν είναι;»).

Η θεωρία του δεν έγινε αποδεκτή στους καιρούς του, ενώ στις μέρες μας θεωρείται από πολλούς προφητική υπό την έννοια πως ο Βενιαμίν ο Λέσβιος, μεταξύ άλλων, αντιλήφθηκε και όρισε πρώιμα την έννοια της ενέργειας ως φυσικό μέγεθος, ως μια ποιότητα απτή.

Διαβάζοντας αυτά, το μυαλό μου πήγε αυτόματα σε μια αγαπημένη ταινία των νεανικών μου χρόνων που δύσκολα ξεχνιέται: το Donnie Darko. Υπήρχαν σκηνές, αν θυμάστε, που εκλυόταν ένα διάφανο ρευστό από τον θώρακα των πρωταγωνιστών, το οποίο τους καθοδηγούσε ασυναίσθητα προς τα μπρος. Αρκετά με είχε προβληματίσει η ερμηνεία τούτου του πράγματος, χωρίς να δώσω ικανοποιητικές απαντήσεις. Έμαθα να ζω βουβά με τις απορίες μου. Έτσι δεν συμβαίνει συνήθως; Νέες απορίες καταφθάνουν στη ζωή και σκεπάζουν τις προηγούμενες. Μαθαίνουμε να ζούμε με συσσωρευμένα αινίγματα. Είμαστε όρθιοι γρίφοι. Και να που είκοσι χρόνια μετά, η θεωρία ενός ανθρώπου που γεννήθηκε το 1759 στο Πλωμάρι Λέσβου, θα κατόρθωνε να βγάλει απ’ τον λήθαργο μια παλιά μου απορία και να της φωνάξει κατά πρόσωπο: «Λύθηκες! Μπορείς να φύγεις τώρα».

Τι κι αν ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος Richard Kelly δεν έχει ιδέα για αυτά που γράφω τόση ώρα, κι ούτε θα μάθει ποτέ του για τον Βενιαμίν τον Λέσβιο; Λίγο με αφορά. Ή τέλος πάντων, να έχει τα αυτιά του ανοιχτά κι ας λάβει τώρα το ρευστό μου.

 

Μια συνεργασία με το