Πολύ συχνά η ποιότητα της γνώσης δε συνάδει με την εκδοτική δραστηριότητα. Υπάρχουν κείμενα, άρτια γνώσεως και συγκινήσεως που αδυνατούν ή δεν επιθυμούν μια εκδοτική διέξοδο. Ιδού ένα ακόμη παράδειγμα:
Ψάχνοντας για άλλο πράγμα σε μια ψηφιοποιημένη εφημερίδα βρέθηκα ξαφνικά να διαβάζω για μία εξέγερση στο σανατόριο της «Σωτηρίας» το 1932 που μου κέντρισε το ενδιαφέρον. Αναζητώντας, έπειτα, αν η ιστορία αυτή είναι ευρύτερα γνωστή –δεν ήταν-, έπεσα πάνω στο διδακτορικό του Γιάννη Στογιαννίδη από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (2015) με θέμα τα σανατόρια και τη φυματίωση στην Ελλάδα. Άθελά μου στάθηκα να διαβάζω για αρκετή ώρα μιας και υπάρχουν κεφάλαια που σου προσφέρουν απλόχερα μια γνώση που σου διαφεύγει, εμπλέκοντας την κοινωνία με την ιατρική, την πολιτική με την ιστορία, ενίοτε και τη λογοτεχνία.
Ενδεικτικό απόσπασμα που δίνει γλαφυρά το κλίμα που επικρατούσε τις πρώτες δεκαετίες της λειτουργίας του «Σωτηρία», που περισσότερο παραπέμπει σε άσυλο παρά σε νοσοκομείο: «Τα ρούχα των ασθενών πλένονταν ανά τρίμηνο και χωρίς αντισηπτικό, τα τρόφιμα ήταν κακής ποιότητας, κρεβάτια τοποθετούνταν μέχρι και στις αποθήκες ιματισμού, το εμπόριο των ενδυμάτων των αποβιωσάντων ανθούσε και το προσωπικό του ιδρύματος αδυνατούσε να ανταπεξέλθει στις ανάγκες των ασθενών. Μέσα σε αυτό το χάος, εμφανίστηκε η Ένωση Φυματικών ‘ΣΩΤΗΡΙΑΣ’, η οποία καταδίκαζε την εξαθλίωση και αποδοκίμαζε το αναρρωτήριο, χαρακτηρίζοντάς το ως «Θανατόριο».
Μαθαίνεις επίσης πως οι ασθενείς έβγαζαν και χειρόγραφα περιοδικά με πολιτικά άρθρα, με ποιήματα, διηγήματα κ.λπ. όπως: α) ο Εφήμερος, β) η Ζούρλια, γ) ο Βήχας, δ) το Παράπηγμα, που δυστυχώς κανένα από αυτά δεν έχει φτάσει μέχρι τις μέρες μας (ακόμα;).
Όσον αφορά τις εξεγέρσεις τους, απόρροια της ασφυκτικής πληρότητας που επικρατούσε για πάρα πολλά χρόνια, της μεγάλης θνησιμότητας, καθώς, μεταξύ άλλων, και του αυταρχισμού του διοικητικού προσωπικού, αυτές ήταν αρκετά συχνές, ενώ κατέληγαν και στην κατάληψη των χώρων. Ακολουθούσαν βίαιες συγκρούσεις με την αστυνομία η οποία σε αρκετές περιπτώσεις χρησιμοποιούσε πραγματικές σφαίρες. Το 1932, για να ανακαταλάβει το ταμπουρωμένο κτίριο, η αστυνομία έθραυσε με αντλίες νερού τα τζάμια και έσπασε με λοστούς τις καρφωμένες πόρτες πραγματοποιώντας συλλήψεις, κυρίως κομμουνιστών. Πιο πριν «πτυελοδοχεία, ξύλα, πέτρες, και κομμάτια από τα αμμοκονιάματα ερρίπτοντο κατά των κεφαλών των αστυνομικών» (εφ. ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ. 26.11.1932). Συχνές ήταν και οι πορείες που πραγματοποιούσαν προς το κέντρο της Αθήνας διεκδικώντας καλύτερες συνθήκες περίθαλψης. Μάλιστα, το 1931, γίνεται η σύσταση της Πανελλήνιας Ένωσης Φυματικών με ένα από τα αιτήματα του προγράμματός τους να αφορά την δημιουργία μιας «φυματιούπολης».
Πλούσια είναι στο διδακτορικό και η αποδελτίωση που έχει πραγματοποιηθεί στον τύπο της εποχής όπως για παράδειγμα η περιγραφή της κατάστασης στο «Σωτηρία» από έναν δημοσιογράφο: «με τις βροχές και τα χιόνια, μαζευόντουσαν μεσ’ τις παράγκες, στριμωγμένοι, όπως όπως, κάτου από υπόστεγα, κάτου από κρεββάτια άλλων αρρώστων, ανάμεσα τους, στρωματσάδα στο χώμα ή στο τσιμέντο, σαν ένα πλήθος δυστυχών αγκαλιασμένο σφιχτά κι ανίκανο ν’ αντισταθεί μπροστά στο θάνατο!..».
Σκληρές εποχές, με την φυματίωση να γίνεται αντιληπτή ως μια τιμωρία για τον παράνομο έρωτα. Από τη μία το στίγμα και από την άλλη μακάβριος ρομαντισμός. Μην φοβηθείτε την ανάγνωση. Δεν κολλάει.
Διαβάζεται εδώ (pdf)
.
