ΕΠΙΤΟΜΗ

  1. «Ίσως, για να ξαναζήσει η ανθρωπότητα, θα πρέπει να ξεχάσει τόσα πράγματα σχετικά με το παρελθόν, ακριβώς όπως το ον, για να ξαναζήσει, όταν γεννιέται, ξεχνάει την ενδομήτρια ζωή. Η καταστροφή του παρελθόντος γίνεται τότε αναγκαιότητα»
  2. «Πρέπει αδιάκοπα να τροποποιήσουμε την πραγματικότητα. Αυτό τώρα εννοώ με τον στίχο που έγραψα Πρέπει κι’ εμείς να φύγουμε, να βρούμε το θάρρος κάποιας φυγής. Όταν το έγραψα εννοούσα άλλα. Αλλά δεν είναι μόνον των άλλων τις ιδέες και τα αισθήματα που πρέπει να παρανοούμε, μα και τα δικά μας»
  3. «το έθνος είναι ιδέα που ήρθε και θα φύγει με τον καπιταλισμό»
  4. «Στη λογοτεχνία όπως και στη ζωγραφική, όλο και περισσότερο οδηγούμαι στο να πιστέψω ότι δεν έχουμε να περιμένουμε πολλά από τα επαγγελματικά στελέχη – αν μπορεί κανείς να τα ονομάσει έτσι – και ότι το καινούργιο μήνυμα, αν έρθει, θα μας δοθεί από ένα αουτσάιντερ»
  5. «Η ποίηση πρέπει να βλέπεται, όχι να ακούγεται· η μουσική πρέπει να είναι σκληρή σαν κόκαλο· η ζωγραφική πρέπει να σκέφτεται»
  6. «ομολογώ αληθινή απόλαυση αισθάνομαι όταν, για να καταλάβω έναν στίχο, μια φράση, π.χ. “το κεραμεούν και φαύλον”, αναγκάζομαι να τρέχω στις βιβλιοθήκες, να βρω πηγές, να μάθω για να μπορώ μετά να νιώσω με διπλάσια και τριπλάσια ένταση την συγκίνηση που έργο του ποιητή είναι να μου μεταδώσει» (για τον Καβάφη)
  7. «Πρέπει να αποχωριστούμε αυτό με το οποίο ήμασταν τόσο συνδεδεμένοι – τον πατέρα και την ισχύ του: το χρήμα» (για τον εαυτό του)
  8. «Γενήθηκα κοντά σε λίμνη ελβετική, γυμνός και πλούσιος σε υλικά αγαθά. Μόνιμη κατοικία είχα ως τόρα μόνο την Αθήνα όπου επήγα και σχολείο που εξακολουθώ ακόμα να μισώ. Είμουν μέτριος μαθητής, μέτριος και ασήμαντος, μα πιο ασήμαντη ήταν οι δάσκαλοί μου. Στη Τρίτη εληνικού είχα δάσκαλο τον Γιάννη Αποστολάκη. Σε ηλικία 15 ετών προτοστάτησα σε μια μαθητική απεργία – ήταν η πρώτη καλή μου πράξη. Πολές πράξεις που έκανα μετά δεν ήσαν καλές γι’ αυτό γράφω στίχους» (συνειδητή εκτροπή της ορθογραφίας)
  9. «Υπέρ της Δημοκρατίας με όλες τις δυνάμεις μας, αλλά και κατά της πατρίδος με όλο το μίσος μας. Μένω πάντοτε πρόθυμος να συνεργασθώ για κάθε ενέργεια υπέρ της Δημοκρατίας αλλά αδυνατώ να πω έστω και μια λέξη υπέρ της πατρίδος»
  10. «φεύγοντας από το Παρίσι, ένας Άγγλος μαικήνας, που βοηθούσε πολύ κόσμο, μου χάρισε δυο πίνακες: ένα Πικάσσο και ένα Ντε Κίρικο. Αφού έμεινα έξη μήνες στην Πορτογαλία, όπου και πρωτοστάτησα στην ίδρυση υπερρεαλιστικού κινήματος, μπάρκαρα για τη Ν.Υ. Εκεί πούλησα τους πίνακες – τον ένα … 800 δολλάρια και τον άλλο … 500 – και μπόρεσα να ζήσω ένα διάστημα»
  11. «από την περασμένη άνοιξη έχω επιτέλους μια δουλειά που δεν είναι κακή και μου επιτρέπει να μην υποφέρω πια από χρηματικές αγωνίες που είναι πληγή για τους ανθρώπους που δεν είναι εισοδηματίες όπως ο Ζιντ ή δημοσιογράφοι όπως ο Σαρτρ»
  12. «η τέχνη που γυρέβει να είναι μόνο ωραία επειδή φοβάται να είναι αληθινή, είναι καταδικασμένη γρήγορα να πεθάνει, γεννήθηκε τόσο αρρωστιάρικη»
  13. «Ο ποιητής αυτός μπορεί να’χει από στενή φιλολογική άποψη αξία, αλλά τι να το κάμω τ’ ωραίο δοχείο, όταν το’ χει μονάχα για να βάζει μέσα μαραμένα λουλούδια;» (για τον Καρυωτάκη)
  14. «[Ο Καβάφης] δίδει στη νεοελληνική μια μουσικότητα που οι γλωσσικοί αγώνες είχαν αφαιρέσει»
  15. «Ο Καβάφης ετόλμησε να κάμει γραμματικό λάθος. Έγραψε επέστρεφε. Δάσκαλοι του βάλαν μηδενικό. Οι δάσκαλοι δεν ήσαν καλλιτέχνες οι οποίοι θα βαθμολογήσουν γι’ αυτό το λάθος τον ποιητή με άριστα»
  16. «Κανένας Έλληνας συγγραφέας – του πεζού ή ποιητικού λόγου – δεν έχει σαν τον Καβάφη την ικανότητα να αντιλαμβάνεται τα κρίσιμα στάδια ενός ψυχολογικού δράματος»
  17. «Θυμάμαι από τα χρόνια του Κύκλου ότι είχα γράψει ότι ο Έλιοτ στο «Death by water » (WasteLand) έχει επηρεασθεί από τον Καβάφη. Εξακολουθώ να το νομίζω. Αλλά μου φαίνεται τώρα ότι τόσον ο Καβάφης όσον κι ο Έλιοτ (ο τελευταίος μέσω του Ezra Pound ) είχαν επηρεασθεί από την ποίηση του Browning»
  18. «Η πεζότητα της ζωής του Παλαμά, η έλλειψη ηρωισμού στους ήρωές του, στις ιδέες του, μας κάνουν να μην μπορούμε, παρ’ όλα τα μεγάλα του προσόντα, να τον αγαπήσουμε»…. «Στολίδι, ποίηση εξωτερική, μανιέρα. Τίποτε άλλο. Αυτό είναι ο Παλαμάς … «Για μένα που μετράω όλα τα πράγματα με κοινό ανθρώπινο μέτρο, ας μου επιτραπεί να πω πως θα ευχόμουν καλύτερα σε φίλο μου να πάθει σκωληκοειδίτιδα παρά παλαμικό πόνο»
  19. «Ο μόνος Έλληνας ποιητής που εξέφρασε καλά την φρίκη είναι ο Κάλβος»
  20. «Είχα κάποιον τότε, ο οποίος με υποστήριζε πολύ, εγκωμιάζοντας τα ποιήματά μου, και με ενθάρρυνε να γράψω. Αυτός ήταν ο Κ.Θ.Δημαράς. Ο Δημαράς τότε ήταν απολύτως πεπεισμένος ότι ήμουν ο νέος ποιητής, της νέας γενιάς κτλ. Αλλά άλλαξε γρήγορα γνώμη, παλινδρόμησε δηλαδή, διότι ήταν και συγχρόνως φίλος άλλων, οι οποίοι ήθελαν να κάνουν τον Σεφέρη διάδοχον του Παλαμά και τότε εμένα αυτό μου έδινε την εντύπωση ότι ήθελαν να βγάλουν έναν νέο καθεστωτικό ποιητή, συντηρητικό σε όλες του τις απόψεις, ενώ εγώ εξηγούσα ότι αυτός είχε πολύ επηρεαστεί από τους άγγλους ποιητάς, ιδίως τον Eliot, τον Pound κι ακόμα και τον Auden. Λοιπόν, αυτό με σύγχισε, αλλά συγχρόνως άνθρωποι σαν τον Δημαρά ενόμιζαν ότι έπρεπε να εγκαταλείψουν όλα τα άλλα και να προσκολληθούν εις το “κόμμα”, μπορούμε να πούμε, του Σεφέρη»
  21. «το συναίσθημα περνά, το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα μένει, μένει το έργο τέχνης, ενώ χάθηκε, έσβησε η αιτία του»
  22. «Περνάει η φιλολογία του κόσμου μια περίοδο όπου η ομολογία παίζει τεράστιο ρόλο· ίσως τα σπουδαιότερα μυθιστορήματα της εποχής μας να είναι όλα αυτοβιογραφικά»
  23. «Ο Μοροζίνη διάλεξε την Ακρόπολη. Αν δεν υπήρχε ο Μοροζίνη δεν θα ξέραμε τι σημαίνει ερείπιο και θα το συγχέαμε με θύμηση. Τι προτιμάς τον Φειδία ή τον Μοροζίνη; Το αυτοκίνητο ή το δυστύχημα;»
  24. «Η τέχνη είναι πυριτιδαποθήκη, απόδειξη ο Παρθενών!»
  25. «Υπάρχουν πιθανότητες να ’ρθει μια μέρα που θα καταφέρει να μας συγκινήσει ένας καλλιτέχνης, κινηματογραφώντας αόρατες κινήσεις, το πέρασμα μιας σφαίρας κυνηγετικού όπλου μέσα στα δάση ή την κίνηση του αίματος μέσα στο κορμί μας»
  26. «Αλλά ο άνθρωπος, στην προσπάθειά του να προσαρμοστεί, απομακρύνεται όλο και περισσότερο από την ενδομήτρια ζωή· αντιδρά στις δυνάμεις επιστροφής, και προσπαθεί ολοένα να νικήσει τη νύχτα. Ήδη οι πόλεις δεν κοιμούνται πια, και προσπαθούν να επιμηκύνουν τεχνητά τη μέρα»
  27. «η άρνηση της ειλικρίνειας αποτελεί προϋπόθεση της αυθεντικής ποίησης» […] «Συχνά πάντως δεν αρκεί ο καλλιτέχνης να αποφεύγει την ειλικρίνεια· πρέπει και να θέλει να παραπλανά»
  28. «Γιατρεύω σημαίνει δυναμώνω τα δηλητήρια, αντιτάσσω στις Δέκα Εντολές τις 120 Μέρες στα Σόδομα. Γιατρεύω σημαίνει παλεύω»
  29. «είμαι κομμουνιστής στις πολιτικές πεποιθήσεις, ο υπερρεαλισμός με ενδιαφέρει στην τέχνη και στη ζωή περιφρονώ πολλούς ηθικούς κανόνες. Θεωρητικά προσπαθώ να συνδυάσω όλα αυτά με μια ενιαία εξήγηση»
  30. «Δε μπορούμε να σκεφτούμε παρά με οιδιπόδειους όρους, αφού ανήκουμε ακόμη στη μεγάλη τοτεμική εποχή, ακριβώς όπως δε μπορούμε να σκεφτούμε, παρά μόνο με ταξικούς όρους, αφού ο κομμουνισμός δεν υπάρχει ακόμη. Όπως, όμως, μπορούμε να προδιαγράψουμε την έλευση μιας αταξικής και χωρίς κράτος κοινωνίας, μπορούμε να προδιαγράψουμε και μια μεταοιδιπόδεια εποχή χωρίς πατρική εξουσία και χωρίς αστική οικογένεια» […] «ιστορικά, μόνο μια αταξική κοινωνία, καταστρέφοντας την εξουσία του πατέρα, θ’ ανοίξει το δρόμο για τον τέλειο έρωτα»
  31. «Επαρχιωτισμός= Φωτοπολιτισμός, καραγκιοζισμός» (για την Ελλάδα)
  32. «Οι εικόνες δεν αναπνέουν. Η αναπνοή δεν κάνει τίποτε άλλο από το να θολώνει την εικόνα»
  33. «Το ερώτημα, όμως, είναι: μπορεί η τέχνη να ανακαλεί συναισθήματα χωρίς να παραπέμπει σε εικόνες;»
  34. «Το πνεύμα τελικά αποκοιμίζει την έκπληξη»
  35. «Τη νύχτα όλες οι γάτες είναι μαύρες / αλλά οι κύκνοι στο χιόνι δεν είναι λευκοί» (στίχος από ανέκδοτο ποίημά του)
  36. «Με τις απροσδιόριστες φόρμες της, η αφηρημένη τέχνη καλεί το θεατή να μπει νοερά στην εικόνα όπως “μπαίνουμε” σωματικά στον καθρέφτη, να ολοκληρώσει τον πίνακα στο μάτι του νού»
  37. «Η φωνή της κουκουβάγιας κόλλησε στο λαρύγγι μου» (στίχος του αγγλικού ποιήματός του who speaks?)
  38. «Όταν ο ποιητής γράφει σονέτα παρακινούμενος από αισθήματα χαράς ή λύπης, πρέπει να αποσυνδέσει το αγαπημένο του πρόσωπο από τις εικόνες που του εμπνέει, ώστε να γίνουν κατάλληλες για τη δομή του ποιήματος [..] η επιθυμία να “φτιάξει” το ποίημα πρέπει να υπερβαίνει τον πειρασμό να αισθανθεί»
  39. «Το μάτι του ποιητή δεν είναι ένας καθρέφτης που αντανακλά φως, [..] αλλά ένας δαυλός που φωτίζει»
  40. «Τύραννοι και κούφιοι άνθρωποι, κεφαλή κούφια με στέμμα για να τους δίνει κάποιο βάρος»

 

Οι φράσεις αντλήθηκαν από το εννιακοσίων περίπου σελίδων διδακτορικό της Δήμητρας Γ. Καραδήμα «Οι μεταμορφώσεις της ποιητικής του Νικολάου Κάλας» (Φιλοσοφική Σχολή – Κύπρος, 2006) που αποτελεί το πιο ολοκληρωμένο και έγκυρο ανάγνωσμα για τον Νικόλαο Κάλας. Διαβάζεται ελεύθερα:

Πρώτο Μέρος
Δεύτερο Μέρος

.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΑΡΘΡΑΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ