Όλα συνέβησαν το Σεπτέμβρη του 1887 με αφορμή την ξαφνική διεκδίκηση από το ελληνικό κράτος του μενιδιάτικου δάσους της Κορομηλιάς στην Πάρνηθα, μιας δασικής περιοχής δηλαδή που ανήκε παραδοσιακά στους κατοίκους του χωριού του Μενιδίου. Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς τους, από το 1835 ήταν κτήμα κοινοτικό και αγορασμένο νομίμως. Για χρόνια αποτελούσε περιοχή βοσκής των προβάτων τους, σημείο κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης αλλά και παροχής ξυλείας.
«το Μενίδιον εκηρύχθη εις κατάστασιν πολιορκίας»
Αψηφώντας όλα τα παραπάνω το κράτος, μέσω μιας άτυπης απαλλοτρίωσης, αποφασίζει την ανέγερση ενός οικοδομήματος που θα λάμβανε φαινομενικά την χρησιμότητα δασικού φυλακίου. Η πράξη αυτή θεωρείται από τους κατοίκους ως καταπάτηση, οπότε και σαμποτάρουν τις εργασίες ανέγερσης καταστρέφοντας το οίκημα, και εκδιώχνουν τον εργολάβο ισχυριζόμενοι πως το κράτος θέλει να πάρει την κυριότητα της γης τους. Μεταξύ των «εξεγερμένων» κυκλοφορούν οι φήμες πως το δάσος διεκδικείται από την κυβέρνηση με σκοπό να το δωρίσει έπειτα στον βασιλιά και να επεκταθούν τα βασιλικά κτήματα της Δεκελείας (Τατόϊ). Αναφέρουν μάλιστα πως εμφανίστηκε ο επιστάτης του βασιλιά να κάνει μετρήσεις στο δάσος. Η επίσημη θέση της κυβέρνησης συμπυκνώνεται στην αναγκαιότητα φύλαξης του δάσους από πυρκαγιές, αλλά και από τους εκτός εποχής ξυλοκόπους, ενώ χαρακτηρίζουν τις φήμες ανυπόστατες και τις αποδίδουν σε δημαγωγούς του λαού.
Βέβαια εμείς σήμερα γνωρίζουμε πως δώδεκα χρόνια μετά, έπειτα από συνεχείς παραχωρήσεις γης από τη Βουλή στη βασιλική οικογένεια, αλλά και μέσω προσωπικών αγορών του βασιλιά, το κτήμα του Τατοΐου από 16.000 στρέμματα που ήταν αρχικά θα φτάσει τα 47.000. Διανύουμε άλλωστε την περίοδο που η βασιλική οικογένεια προβαίνει σε αλλεπάλληλες οικοδομικές εργασίες, ενώ επιθυμεί διακαώς την επέκταση του κτήματος έτσι ώστε να δημιουργήσει ένα δάσος αναψυχής. Κι όμως, η κυβέρνηση χαρακτηρίζει τους κατοίκους τότε «αντιστάντες εις την αρχήν» και αποφασίζει μετά την απειθαρχία τους να στείλει τα …ΜΑΤ της εποχής, που δεν είναι άλλα από ένα στρατιωτικό σώμα 15-20 ανδρών. Το γεγονός μάλιστα συνέβη μια μέρα μετά την απόφαση του ειρηνοδίκη να δικαιώσει τους κατοίκους στο θέμα της ιδιοκτησίας της γης ύστερα από την έρευνα που πραγματοποίησε. Όπως μαθαίνουμε από τα δημοσιεύματα στον αθηναϊκό τύπο, μόλις έκανε την εμφάνισή του το στρατιωτικό σώμα, «ανάστατον εγένετο το χωριόν και πάντες οι άνδρες επολιόρκησαν τους στρατιώτας» ενώ «δεινά επέκειντο».
«Δώσετε λοιπόν τας χείρας προς τους άνδρας, τους οποίους βλέπετε τόσον δυσμενώς. Υπό το ένδυμα αυτών κρύπτονται αδελφοί και συνεργάται»
Εν μέσω της έντασης, ο βουλευτής Αττικής Αριστείδης Οικονόμου καταφθάνει στην πλατεία του χωριού από την Πάρνηθα όπου πραγματοποιούσε επιτόπια έρευνα, και προσπαθεί να κατευνάσει τα πνεύματα μεταξύ κατοίκων και στρατιωτών εκφωνώντας έναν πολιτικό λόγο. Παραθέτουμε ένα εκτενές απόσπασμα όχι μόνο λόγω της κοινωνιολογικής σημαντικότητάς του αλλά και της ανάδειξης του εξεγερσιακού κλίματος που επικρατούσε:
«Φιλότιμοι πολίται της κοινότητος Μενιδίου!
Ακούω φωνάς διασταυρουμένας πανταχόθεν, ότι απειλούν την κοινότητά τας, ότι έφερον στρατιωτικήν δύναμιν για να σας καταπιέσουν, την βλέπω αυτήν την στρατιωτικήν δύναμιν, την έχετε πολιορκημένην· μα δεν έχει ουδένα εχθρικόν σκοπόν κατά της κοινότητάς σας. Αλλά θα ειπήτε, διατί να την στείλουν; Νικηθέντες χθες τόσον πανυγηρικώς, ηθέλησαν σήμερον να μετριάσουν το αποτέλεσμα των εντυπώσεών σας. Είναι τυπική στρατιωτική επίδειξις και ουδέν πλέον. Δώσετε λοιπόν τας χείρας προς τους άνδρας, τους οποίους βλέπετε τόσον δυσμενώς. Υπό το ένδυμα αυτών κρύπτονται αδελφοί και συνεργάται. Έχουν και αυτοί κοινότητας, πώς είναι δυνατόν να γίνουν εχθροί της ιδικής σας; Εις τα στήθη των και εις τα στήθη σας κτυπά η αυτή καρδιά. Είσθε όλοι λαός και τέκνα της ελευθερίας. Αποχωρήσατε εν αγάπη και ειρήνη. Υπεράνω του βασιλέως και του υπουργού είναι ο νόμος. Ζήτω ο νόμος!»
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ που διαβάζουμε, ύστερα από το λόγο του βουλευτή επανήλθε εν μέρει η τάξη στο χωριό και το πλήθος άρχισε να διαλύεται. Δεν κράτησε όμως για πολύ η ηρεμία. Λίγες ώρες μετά η αστυνομία εκδίδει εντάλματα σύλληψης κατά τριών χωρικών ως πρωτοστατούντων στα επεισόδια και έπειτα από ανακρίσεις τούς φυλακίζει. Εντωμεταξύ οι δυνάμεις καταστολής ενισχύονται δριμύτατα. Τώρα πια «όπου και αν εστρέφομεν τους οφθαλμούς μόνον στρατιώτας, χωροφύλακας και υπαξιωματικούς συνηντώμεν. Θα έλεγε τις ότι το Μενίδιον εκηρύχθη εις κατάστασιν πολιορκίας».
Το γεγονός αυτό το επόμενο πρωί προκάλεσε την μετάβαση μιας πανστρατιάς Μενιδιωτών στους κεντρικούς δρόμους των Αθηνών, οι οποίοι εξοργισμένοι διαδήλωναν πηγαίνοντας από υπουργείο σε υπουργείο. Τα ρεπορτάζ των εφημερίδων εκφράζονταν χλευαστικά ως προς την παρουσία τους τόσο σε πολιτικό επίπεδο (απερίσκεπτοι αγροίκοι) όσο και σε φυσικό (αλβανόφωνοι χωριάτες). Προς το μεσημέρι πάντως κατέληξαν στον πρωθυπουργό Τρικούπη, όπου έλαβαν ένα μίνιμουμ διαβεβαιώσεων. Σε γενικές γραμμές, το επιχείρημα του πρωθυπουργού ήταν πως τόσο το θέμα των συλληφθέντων όσο και το ιδιοκτησιακό της γης θα επιλυθούν νόμιμα μέσω της δικαστικής οδού.
Από την επόμενη μέρα τα ίχνη αυτής της πρωτόλειας διαμάχης, γι’ αυτό και άκρως ενδεικτικής ως προς την καταγωγή του ελληνικού κράτους, που ξεκίνησε με σαμποτάζ και κατέληξε σε μαζική διαμαρτυρία στο κέντρο της Αθήνας, χάνονται στον αθηναϊκό τύπο. Ίσως οι συνομιλίες με την κυβέρνηση να προκάλεσαν ρωγμές στη συνοχή της αντίστασης των Μενιδιωτών. Ίσως το κράτος να έκανε πίσω στην οικοδόμηση του κτίσματος. Δεν γνωρίζουμε την κατάληξη. Πάντως τα στοιχεία που ήδη παραθέσαμε αρκούν για να ορίσουν τον αχαρναϊκό ξεσηκωμό του 1887 ως μια πολύ πρώιμη μορφή τοπικής αντίστασης ενάντια στην κυρίαρχη εξουσία. Αναμφίβολα αποτελεί για μας ένα χρήσιμο στιγμιότυπο από το παρελθόν, το οποίο λειτούργησε ξεκάθαρα για κείνους ως μια εικόνα από το μέλλον.
Διαβάστε επίσης:
Σπάζοντας τους 9 μύθους της Ελντοράντο
Διάσπαρτα άρθρα στις εφημερίδες «Νέα Εφημερίς» και «Ακρόπολις» από τις 19 έως 25 Σεπτέμβρη του 1887.