Ο Θεόδωρος Κ. Κολοκοτρώνης, ένας από τους εγγονούς του περίφημου οπλαρχηγού, δούλευε το 1887 στην αστυνομική διεύθυνση Αθηνών. Όπως αντιλαμβανόμαστε από τα γραφόμενα του άρθρου που εντοπίσαμε¹ πρόκειται για μία ολίγον τι γραφική φιγούρα η οποία «δεν είνε δυνατόν να αποβιβασθή εις Πειραιά λωποδύτης χωρίς να τον πάρη μυρωδιά» ενώ με όσους συσχετιζόταν θα είχε πάντα να γράψει «ολίγας γραμμάς εν τω σατανικώ σημειωματάριώ του». Το ψευδώνυμό του ήταν Φον² και κανείς δεν αμφισβητούσε τις εγκληματικές γνώσεις που είχε αποκομίσει εξιχνιάζοντας υποθέσεις απ’ τον αμαρτωλό κόσμο της παρανομίας. Έτσι λοιπόν αποφάσισε να αξιοποιήσει τις γνώσεις του, και εν είδει αυτοβιογραφίας, να συγγράψει ένα μοναδικό βιβλίο, που στα δικά μας μάτια γίνεται αντιληπτό ως ένας προάγγελος του φακελώματος γεννώντας μια εγχώρια τεχνολογία κατάδοσης και διαπόμπευσης.
Πρόκειται για ένα αναλυτικό κατάστιχο που περιλαμβάνει τους 256 «μεγαλωνύμους ή ανωνύμους» εγκληματίες της περιόδου, το έγκλημα που διέπραξαν «εν πάσει λεπτομερεία», τους δεσμούς που ανέπτυξαν με άλλους παραβατικούς, τις τελευταίες διευθύνσεις τους, κι όλα αυτά εμπλουτισμένα με ανέκδοτες ιστορίες παρακολούθησης που μόνο ένας Φον ως ένας «νέος Πλούταρχος» θα μπορούσε να καταγράψει. Το συγκεκριμένο βιβλίο όπως μαθαίνουμε είχε πάχος τέσσερα δάχτυλα και μήκος τριάντα περίπου εκατοστά ενώ στην αρχή εμφάνιζε αλφαβητικό ευρετήριο ονομάτων. Στο δερμάτινο εξώφυλλο αναγραφόταν με χρυσά γράμματα: «Μελανή Βίβλος… Αστυνομική». Το τρομακτικότερο είναι πως το βιβλίο συνοδευόταν από ένα άλμπουμ φωτογραφιών των, κατά Φον, λωποδυτών και λοιπών κακοποιών στοιχείων που ήταν αριθμημένο έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η αντιστοιχία με το έγκλημά του στην Μελανή Βίβλο.
«Πρόκειται να δώση ένας πατήρ
την κόρην εις γαμβρόν άγνωστον;
θα συμβουλεύεται την μελανήν βίβλον»
Μια εξ αντανακλάσεως έρευνα για τον Φον (αλλού Φων) Κολοκοτρώνη είχε καταγράψει ιστορικά την ύπαρξη ενός χειρογράφου που είχε αφήσει πίσω του με τον τίτλο Μελανή Αστυνομική Βίβλος χωρίς όμως να έχει εντοπιστεί κάπου ώστε να γνωρίζουμε τι ακριβώς πραγματεύεται³. Αυτό που εντοπίσαμε εμείς είναι μια τυχαία περιγραφή/κριτική που της γίνεται από έναν επισκέπτη στο γραφείο του υπαστυνόμου Φον Κολοκτρώνη, και μάλιστα ενθουσιαστική: «φαντασθήτε το λεύκωμα τι μοναδική πινακοθήκη είναι μορφών προς φυσιογνωμικάς μελέτας, τι τύποι, τι μούτρα».
Πραγματικά ο επισκέπτης Γεώρ. Α. Αναστασόπουλος είναι ενθουσιασμένος με τις δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει ένα τέτοιο έργο στην κοινωνία καθώς το αντικρύζει: «Πρόκειται να δώση ένας πατήρ την κόρην εις γαμβρόν άγνωστον; θα συμβουλεύεται την μελανήν βίβλον. Ζητεί τας ψήφους των συμπολιτών του ως βουλευτής; οι εκλογείς του θα μανθάνωσι τον εκλεκτόν των εκ της μελανής βίβλου [..] Θέλει ο υπουργός να διορίση ηλιθίους τιμίους τμηματάρχας, τελώνας, προξένους; Πρόχειρος ο έλεγχος της μελανής βίβλου». Φτάνει μάλιστα στο σημείο να αποκαλέσει τον συγγραφέα «Μέγα Κήνσορα» που εκδίδει πιστοποιητικά τιμής.
Για την ώρα βέβαια, ενημερωνόμαστε πως το σύγγραμα του Φον Κολοκοτρώνη, που κινείται μεταξύ φτηνής αυτοβιογραφικής λογοτεχνίας και πραγματικής κατάδοσης, προσφέρει τις υπηρεσίες του μονάχα στην αστυνομία ή έστω και στους περιέργους επισκέπτες που θέλουν να θαυμάσουν από κοντά το αστυνομικό έπος μιας γενικευμένης επικήρυξης. Ωστόσο τόσο ο συγγραφέας του όσο και ο επισκέπτης φρονούν πως δε θα αργήσει να φέρει επανάσταση και μέσα στην κοινωνία.
Τα κατάφεραν λέτε;
¹ Κωνσταντίνος Φ. Σκόκος. Ετήσιον Ημερολόγιον του έτους 1887. Σελ. 244-253
² Σύμφωνα με τον μελετητή Κυριάκο Κάσση («Το ελληνικό λαϊκό μυθιστόρημα 1840-1940», Αθήνα 1983) στα πεπραγμένα του Φον Κολοκοτρώνη είχε βασιστεί και ο ομώνυμος αστυνομικός ήρωας του λαϊκού συγγραφέα Αριστείδη Κυριακού στις περίφημες ιστορίες της εποχής. Το γεγονός δεν φαίνεται να είναι ακριβές. Σύμφωνα με το άρθρο που εντοπίσαμε στο Ημερολόγιο Σκόκου για το έτος 1887 το λογοτεχνικό προσωνύμιο του αστυνομικού ήρωα Φον Κολοκοτρώνη αποκαλύπτεται πως είναι ένας αρκετά παλαιός μυθιστορηματικός τύπος της ελληνικής πραγματικότητας, ίσως των μέσων του 19ου αιώνα, και αγνώστου πατρός. Οι ιστορίες του Αριστείδη Κυριακού (1864-1919) που είχαν πρωταγωνιστή τον Φον Κολοκοτρώνη διαδραματίστηκαν προς τα τέλη του 19ου και κυρίως στις αρχές του 20ου αιώνα κι έπειτα. Συνεπάγεται λοιπόν πως ο Αριστείδης Κυριακού δεν γέννησε τον συγκεκριμένο ήρωα αλλά πάτησε πάνω στον παλαιό μυθιστορηματικό τύπο της εποχής, ανεπηρέαστος από τα πεπραγμένα του εγγονού του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Άλλωστε, το πιθανότερο είναι πως και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ο νεότερος υιοθέτησε το ψευδώνυμο Φον εξαιτίας του λαϊκού ήρωα (ή του υιοθετήσανε, όπως αφήνεται τεχνηέντως να εννοηθεί από το δημοσίευμα). Σε κάθε περίπτωση μία εκτεταμένη έρευνα, εστιασμένη στον συσχετισμό του αστυνόμου Φον, ως πρόσωπο υπαρκτό και ως πρόσωπο λογοτεχνικό, θα μπορούσε να αποδώσει περισσότερα στοιχεία. Για την ώρα, μια ταύτιση των δύο Φον, υπονοώντας πως ο αστυνόμος Φον Κολοκοτρώνης να είναι και ο συγγραφέας των αστυνομικών ιστοριών, έστω και ως ακραία πιθανότητα, δεν μπορεί να αποκλειστεί.
³ Η μόνη πιθανότητα το βιβλίο αυτό να έχει διασωθεί είναι να λανθάνει στα αρχεία των υπογείων της αστυνομίας. // Εκτός από την Μελανή Αστυνομική Βίβλο εμφανίζεται στο περιοδικό “Μπουκέτο” το 1931 και ένα σύγγραμά του Φον, που καταπιάνεται με την ιστορία των «Κολοκοτρωναίων» και δημοσιεύεται σε αρκετές συνέχειες.
photo: Richard Misrach
Project 1887: Φρέσκιες ειδήσεις, ενάντιες στην επίσημη ιστορία, που βρίσκονται μονίμως 130 χρόνια πριν και αποτελούν προϊόν πρωτογενούς έρευνας.
