Ας υποθέσουμε, βρε αδελφέ, πως ο Τσοχατζόπουλος πήρε αρκετά εκατομμύρια ευρώ μίζες από τα εξοπλιστικά. Ας υποθέσουμε επίσης πως έπρεπε αυτά τα λεφτά να τα ξεπλύνει. Σκέφτηκε λοιπόν να «επενδύσει» ένα-ενάμισι εκατομμύριο ευρώ στο γνωστό βιβλιοπωλείο της Θεσσαλονίκης ΙΑΝΟΣ. «Χμ… πάντα ήθελα ένα βιβλιοπωλείο στην Αθήνα» θα σκέφτηκε ο ιδιοκτήτης Νίκος Καρατζάς. Θα το κάνω και μεγάλο. Στέκι μουσικό και βιβλιοφιλικό. Ιδού λοιπόν: Αλυσίδα Πολιτισμού ΙΑΝΟΣ ΑΕ. Και κάπου εδώ οι υποθέσεις τελειώνουν και αρχίζουνε οι βεβαιότητες. Με βάση τις αποφάσεις τόσο του πρωτοδικείου όσο και του εφετείου, ο Άκης Τσοχατζόπουλος, μέσω της σκοτεινής εταιρίας Noris AG, τροφοδοτούσε επί 10 χρόνια με μαύρο χρήμα τον ΙΑΝΟ και ο ΙΑΝΟΣ, το βιβλιοπωλείο κόσμημα της Θεσσαλονίκης κι έπειτα της Αθήνας, το ξέπλενε μέσω των βιβλιοπωλικών και εκδοτικών δραστηριοτήτων του, μοιράζοντας αφειδώς διαφημιστικό χρήμα εδώ και κει, διοργανώνοντας ακατάπαυστα «Συναντήσεις με Συγγραφείς», «Συναντήσεις με Μουσικούς», «Απρόβλεπτες Συναντήσεις», «Συναντήσεις Κορυφής», «Ποιητικές Συναντήσεις» και χίλια μύρια άλλα που με κάνουν να αναρωτιέμαι φωναχτά: είναι το «Ianosgate» το μεγαλύτερο σκάνδαλο στο χώρο της ελληνικής λογοτεχνίας; Γελάνε μέχρι και οι σελιδοδείχτες. Προφανώς και είναι, κι ας επικρατεί εκκωφαντική σιωπή στην πιάτσα. Τόσο εκκωφαντική που, αν είσαι αδαής, σου δίνεται η εντύπωση πως πρόκειται απλώς για ένα ποινικό αδίκημα και όχι για την καταδίκη μιας ολόκληρης πρακτικής που πρωταγωνίστησε επιβλητικά στην ελληνική πραγματικότητα τα τελευταία τριάντα χρόνια αποστεώνοντας το καλλιτεχνικό πεπραγμένο και πασοκοποιώντας τον ελληνικό πολιτισμό.

Διότι ο Ιανός δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό. Είναι το βιβλιοπωλείο που άλλαξε τα ήθη στον ελληνικό πολιτισμό σε όλα τα μέτωπα: εκδοτικά, συγγραφικά και εργασιακά. Είναι το βιβλιοπωλείο που σχημάτισε στην ελληνική πραγματικότητα την τεχνοκρατική ιδεολογία του πολυχώρου, εισάγοντας από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 την αναγκαιότητα της βιβλιοπαρουσίασης, τροφοδοτώντας με ποιητικό γκλάμουρ το χώρο του βιβλίου. Οραματίστηκε πρώτος τον πολιτισμό ως μία αλυσίδα, φορώντας απροκάλυπτα μηχανάκια-μετρητές πωλήσεων στους λαιμούς των εργαζομένων και πρωτοπορώντας στο κυριακάτικο άνοιγμα των καταστημάτων του. Κι όλα αυτά ενώ στο πατάρι ακουγότανε το «πάγωσε η τσιμινιέρα» εις το όνομα ενός κατ’ επίφαση πλουραλισμού που έχει ως μόνη ιδεολογία το μάρκετινγκ.

Όλη αυτή η κατάσταση ισχυροποίησε την έννοια του θεσμικού κύρους στο χώρο του πολιτισμού εγκαθιδρύοντας ένα νέο κατεστημένο γεγονός, που οριοθετούσε ταυτόχρονα και ένα νέο περιθώριο στο χώρο των γραμμάτων. Ο συμμετέχοντας ένιωθε πως ανήκε σε μια ανθηρή πνευματική ελίτ, πως έχαιρε αναγνώρισης και εκτίμησης, και πως επιβεβαίωνε μια ηθική δικαίωση. Με λίγα λόγια λοιπόν, από τη μια πλευρά, την άνωθεν, ο ΙΑΝΟΣ είχε γίνει το θεσμικό πλυντήριο μαύρου χρήματος και από την άλλη πλευρά, την κάτωθεν, είχε μετατραπεί σε μια πολιτιστική μηχανή κύρους στο χώρο της τέχνης. Είναι αν μη τι άλλο εντυπωσιακό όταν συνειδητοποιείς πώς ένας έμπορος όπλων στη Ρωσία μπορεί να σχετιστεί με το πόνημα «Θάνατος στο ξημέρωμα» της Σώτης Τριανταφύλλου, για να μεταχειριστώ ένα τυχαίο εκδοτικό παράδειγμα των εκδόσεων ΙΑΝΟΣ.

Θα μου πεις, για στάσου, τόσες εκατοντάδες εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια στον ΙΑΝΟ, έχουν υπαιτιότητα όλοι οι συμμετέχοντες; Προφανώς και δεν έχουν, τουλάχιστον η μεγάλη πλειοψηφία εξ αυτών. Ακόμη κι αν εκ της συμμετοχής τους προσέφεραν de facto συγκάλυψη και νομιμοποίηση στο ξέπλυμα μαύρου χρήματος δεν είναι δυνατόν να γνώριζαν τα λογιστικά πεπραγμένα της «εστίας πολιτισμού» στην οδό Σταδίου ούτε και πως η αλληγορία του διπρόσωπου ρωμαϊκού θεού Ιανού είχε γίνει ρεαλισμός και πρότυπο συμπεριφοράς. Κι ούτε προφανώς μπορούσαν να αντιληφθούν πως η έστω λιγοστή συγκίνηση που προκαλούνταν στους αποστειρωμένους χώρους πολιτισμού πέρναγε μέσα από υπόγειους λογαριασμούς της Eurobank EFG Private Bank Luxebourg SA. Καμιά υπόνοια επίρριψης συλλογικής ευθύνης από πλευράς μου. Το γεγονός όμως πως δεν ευθύνονται ποινικά, ούτε καν ηθικά, δε σημαίνει πως δεν υπάρχει μία, ας την ορίσουμε καλλιτεχνική ευθύνη, που αφορά ακόμα και τον θεατή ή αναγνώστη, που αφορά ακόμη και μένα, που γράφω αυτό το κείμενο, επειδή είχα αγοράσει το «κατά Ματθαίον» του Χριστιανόπουλου από το εν λόγω βιβλιοπωλείο. Γιατί η όλη κατάσταση είναι δηλωτική της κρίσης αξιών που διάγουν τα ελληνικά γράμματα και ο ελληνικός πολιτισμός γενικότερα.

Δεν μπορεί ο πνευματικός άνθρωπος να περιφέρεται ως καρικατούρα εδώ και κει, να πέφτει τόσο εύκολα θύμα εκμετάλλευσης πνευματικών εμπόρων, να μην βρίσκει το σθένος να πει και κάποια όχι στα προσκλητήρια που του αποστέλλονται, να μην μπορεί, εν τέλει, να διακρίνει πως η δόξα και η καταξίωση δεν αποτελεί αυτοσκοπό κι ούτε σχετίζεται με την ποιότητα του έργου.

Ας ελπίσουμε πως το «Ianosgate» θα αποτελέσει ένα γερό μάθημα προς όλους μας, ακόμα και για τους πιο ανυποψίαστους αναγνώστες, ενεργοποιώντας την διαδικασία μιας συλλογικής ενδοσκόπησης στο χώρο του πολιτισμού. Είναι η ώρα να κοιτάξουμε τον πραγματικό Ιανό στα μάτια. Τον θεό που ζει δίπλα στις πύλες και τα περάσματα. Νάτη η εποχή των ενάρξεων.

ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ
Ο Σαμσών Ρακάς γεννήθηκε το 1981 και ζει στην περιπλανώμενη Αθήνα (http://academia-romantica.edu.gr/). Ο «Ούτις» (εκδ. Υποκείμενο) είναι ο προσωπικός του Θεός.