«Ένας ακόμη ήρωας – μια ελεγεία για τον αδύναμο άνθρωπο» είναι ο πλήρης τίτλος της παράστασης που στήνουν στο Bios ο Ηλίας Βογιατζηδάκης και η Θεανώ Μεταξά, δύο παιδιά με έντονη παρουσία στη θεατρική Αθήνα τα τελευταία χρόνια. Εκτός από αυτούς τους δύο, επί σκηνής θα βρίσκονται άλλα δύο παιδιά: ο Γιώργος Ορφανουδάκης και η Μυρτώ Πανάγου. Ξεκινάνε Δευτέρα 4 Δεκέμβρη και θα πάνε ως τα τέλη Γενάρη, κάθε Δευτερότριτο.

Μια βδομάδα πριν την πρεμιέρα, παρακολουθήσαμε ένα μεγάλο κομμάτι της πρόβας τους και μιλήσαμε για το έργο τους.

Είστε και οι δύο συνδημιουργοί της παράστασης. Τι ακριβώς συνυπογράφετε;

Ηλίας: Τη σύλληψη της ιδέας, την όλη έρευνα, τη σύνθεση κειμένων, τη σκηνοθεσία.

Είστε ομάδα;

Ηλίας:
Είμαστε κάτι παραπάνω από ομάδα!
Θεανώ: Μ` αυτή τη σύνθεση, πρώτη φορά συνεργαζόμαστε. Εγώ με τον Ηλία έχουμε κάνει κι άλλα πράγματα. Στην Ελευσίνα, στο Αττικό Σχολείο Αρχαίου Δράματος, στο Baumstrasse…
Ηλίας: Η Θεανώ έχει σκηνοθετήσει πολλές performance και διάφορες πιο εναλλακτικές παραστάσεις. Συνεργάζεται με τη Μάρθα Φριντζήλα στο Αττικό Σχολείο και τα τελευταία τρία χρόνια έπαιζα στις παραστάσεις της εκεί. Ταυτόχρονα είμαστε φίλοι και θέλαμε να κάνουμε κάτι μαζί. Και με τους υπόλοιπους συντελεστές μάς συνδέουν κοινές συνεργασίες, φιλία, κοινό ενδιαφέρον στα θεατρικά πράγματα.

Και είπατε να μιλήσετε για τον αδύναμο άνθρωπο.

Ηλίας:
Με έναν τρόπο ναι. Θέλαμε να μιλήσουμε για τους ήρωες, αλλά σαν τρόπο επιλέξαμε να μιλήσουμε  για τους αντιήρωες.
Θεανώ: Τους αφανείς αντιήρωες.
Ηλίας: Άρα για τους αδύναμους.


Ποιοι είναι οι αδύναμοι; Υπάρχουν αδύναμοι άνθρωποι ή άνθρωποι σε αδυναμία; Είμαστε εν δυνάμει αδύναμοι όλοι ή υπάρχουν κατηγορίες ανθρώπων που είναι αδύναμοι;


Ηλίας:
Είμαστε όλοι και δυνατοί και αδύναμοι. Οι συνθήκες μάς βγάζουν και τη μία πλευρά και την άλλη. Αν δηλαδή δεχόμαστε πάρα πολλή βία και είμαστε ανίσχυροι μπροστά σ` αυτόν που μας την ασκεί, είμαστε αδύναμοι. Αν ασκούμε εμείς τη βία, με έναν τρόπο είμαστε δυνατοί. Το να είναι κάποιος έτσι κι αλλιώς αδύναμος, προϋποθέτει να είναι σε μια πιο δυσχερή θέση, είτε λόγω επαγγέλματος, είτε λόγω κοινωνικών συνθηκών ή μπορεί να ζει σε μια χώρα που βάλλεται από πολλές πλευρές, ακόμα κι αν είναι διαφορετικός με έναν τρόπο: είτε στις απόψεις του, είτε στη σεξουαλικότητά του, άρα είναι αδύναμος μπροστά στους άλλους, που είναι λίγο περισσότεροι, λίγο πιο αποδεκτοί.
Θεανώ: Πάντως τελικά σε λίγους δίνεται βήμα, λίγοι άνθρωποι έχουν  δύναμη στα πράγματα – δε θέλω να πω εξουσία – και ψάχνοντας για τους ήρωες βλέπουμε ότι αυτοί που φωτίζονται, φωτίζονται για συγκεκριμένους λόγους, και για συγκεκριμένους ανθρώπους είναι φωτεινοί.
Ηλίας: Οι παραδοσιακοί, κανονικοί ήρωες, που πολεμάνε για το κοινό καλό, ή που κάνουν μια γενναία πράξη, μια αυτοθυσία, συνήθως είναι αυτό που λέει η Θεανώ: είναι πολύ τολμηροί, ισχυροί, και το κάνουν για ένα συγκεκριμένο διάστημα, π.χ. ο πυροσβέστης, τη στιγμή που είναι οι φλόγες στη φούντωση, θα πολεμήσει να σώσει έναν άνθρωπο. Υπάρχουν όμως πολλές άλλες περιπτώσεις που μπορεί οι άνθρωποι να βρίσκονται σε έναν διαρκή πανικό ή ταλαιπωρία, κι αυτή να είναι η καθημερινότητά τους. Άρα από τη στιγμή που το υπομένουν αυτό, ακόμα κι αν δεν κάνουν κάτι για το κοινό καλό, είναι πολύ γενναίοι.
Θεανώ: Αλλά αυτοί που θα χρίσουνε ήρωες τους ήρωες είναι πάλι λίγοι και τα κίνητρά τους ποικίλλουν.

Μπορεί να είναι εγωιστικά;

Θεανώ: Μπορεί να είναι, ναι.

Εγώ θέλω να αντιλέξω πως κι ο πυροσβέστης αφανής ήρωας, αντιήρωας είναι. Δεν ξέρουμε με το ονοματεπώνυμό του κανέναν πυροσβέστη.

Ηλίας: Σίγουρα, και δεν τον ακυρώνουμε. Μπορεί μες στην παράσταση να μην έχουμε μια τέτοια περίπτωση ανθρώπου, αλλά με έναν τρόπο δικαιώνεται. Θα το πει η τηλεόραση, «μας έσωσε η πυροσβεστική». Ενώ για όλους τους υπόλοιπους κανείς δε θα μάθει ποτέ τίποτα.

Εσείς ποιους τύπους αδύναμου ανθρώπου πιάνετε;

Ηλίας: Δε μιλάμε για αδύναμους. Η «Ελεγεία για τον αδύναμο άνθρωπο» είναι το συμπέρασμα της παράστασης. Μπορεί να μην πιστεύουν οι ίδιοι ότι είναι αδύναμοι. Αυτά τα πρόσωπα που βάλαμε στην παράσταση, αν τα ρωτούσαμε μπορεί να μην παραδέχονταν την αδυναμία τους, αλλά εμείς σαν εξωτερικοί παρατηρητές τη βλέπουμε. Βάλαμε μία συνθήκη, έναν περιορισμό, για την επιλογή τους: την παραδοχή ότι οι μισοί άνθρωποι «πουλιούνται» και οι άλλοι μισοί «αγοράζουν». Έχουμε μια περίπτωση ποιητή, που «πουλιέται». Ο Παράσχος, στο «Χαλασμένο στομάχι» του Χριστιανόπουλου, παρουσιάζει τον ποιητή ως τον καλύτερο, αυτόν που παίρνει βραβεία.
Θεανώ: Τον διαφημίζει κατά κάποιον τρόπο στους καλεσμένους του, κι αυτό ενοχλεί τον ποιητή.

Αυτό που «πουλάει» όμως ο οικοδεσπότης είναι η κοινωνική καταξίωση του καλεσμένου του κι όχι η ουσία της ποίησής του.

Ηλίας: Ακριβώς. «Πουλιέται» ως έργο, ως καλλιτέχνης. Εκτίθεται. Κάποιοι τον «αγοράζουν», τον αποδέχονται. Έχουμε λοιπόν τον ποιητή, που είναι η αρχή της παράστασης, σ` αυτή την τελετή – εκδήλωση. Στη συνέχεια παρακολουθούμε την περίπτωση μιας νεαρής κοπέλας που μόλις έχει αποδράσει από τη Βόρεια Κορέα και μιλάει για το πόσο δύσκολο είναι να επιβιώσει ένας άνθρωπος σε μια τέτοια κατάσταση.
Θεανώ: Και μετά ανοίγει μία πολιτική κουβέντα με μάσκες, σχετικά με το αν αυτό είναι προπαγάνδα ή δεν είναι, τι συμβαίνει σ` αυτή τη χώρα.
Ηλίας: Και ακολουθεί μια σκηνή από μια νουβέλα του Σάλιντζερ, το «Φράνυ και Ζούι». Δύο παιδιά – δε μας αφορά αν είναι αδέρφια ή ζευγάρι – συζητάνε και η κοπέλα λέει ότι έχει μπουχτίσει από το πανεπιστήμιό της, από όλους αυτούς που το παίζουν ποιητές και μεγάλοι δάσκαλοι.
Θεανώ: Και πιο μετά, στο δεύτερο μέρος, έχει πάλι το ίδιο πρόβλημα, αλλά με τα θεατρικά πράγματα: ενοχλείται με ό,τι ακούει από το κοινό, με τα γέλια. Και το άλλο παιδί τής δίνει τη λύση και της λέει ότι σε ένα θέατρο μπορείς να παίζεις  μόνο για ένα άτομο.
Ηλίας: Να σκέφτεσαι πάντα ότι υπάρχει ένας άνθρωπος μες στα εκατομμύρια των ανθρώπων, που είναι ο πλέον ασήμαντος, σε έχει όμως ανάγκη και οφείλεις να παίζεις καλά μόνο γι` αυτόν. Και εδώ, κάπου μέσα σ` όλα αυτά, υπάρχει μια συνδετότητα. Κι εκεί υπάρχει ένας ποιητής. Της λέει το αγόρι ότι ο Σίμορ ο ποιητής πριν αυτοκτονήσει είπε πως ό,τι κάνεις πρέπει να το κάνεις γι` αυτόν τον ένα άνθρωπο. Αυτό το λέω για να δείξω ότι στην παράσταση μπορεί να βλέπεις σκηνές που μοιάζουν άσχετες μεταξύ τους αλλά με κάποιον τρόπο συνδέονται.
Θεανώ: Είναι και η ιστορία μιας τσατσάς σε ένα πορνείο, από διήγημα της Γαλάτειας Καζαντζάκη, του 1929. Βγαίνει από τη φυλακή, θέλει να αλλάξει ζωή, μα ένα βράδυ έρχονται κάτι μεθύστακες και αρνούνται να καταλάβουν την αλλαγή της, προσπαθούν να τη βιάσουν, κι αυτή βγάζει μασέλα, μεταμορφώνεται σε τέρας κι εκείνοι φεύγουν τρέχοντας.
Ηλίας: Έχουμε και κάποιες σκηνές εμπνευσμένες από σύγχρονα θεατρικά έργα ή κόμικς. Έχουμε επιλέξει και κάποια κείμενα του Φρίμαν –μια σειρά κινουμένων σχεδίων μιας ρώσικης κολεκτίβας.
Θεανώ: Και κάθε τόσο παρεμβάλλονται οι μάσκες, που ανοίγουν κουβέντα για τον ήρωα, σχολιάζουν.

Κάπως δηλαδή σαν το χορό της αρχαίας τραγωδίας.

Ηλίας: Ακριβώς. Είναι η κοινή γνώμη. Κι όταν λέμε «κοινή γνώμη», εννοούμε όλους μας. Ο καθένας ξεχωριστά και όλοι μαζί είμαστε η κοινή γνώμη. Κι όλα αυτά που λένε οι μάσκες είναι σχόλια από το youtube, καταγραφές που έχουμε κάνει με μαγνητοφωνάκι, δικά μας σχόλια, αποσπάσματα από blogs. Τα κείμενα είναι αρκετά και διαφορετικά μεταξύ τους κι αυτό γίνεται με έναν τρόπο συνειδητό, αφού αυτό που κάνουμε είναι πολύ σύνθετο. Θέλαμε να υπάρχει η έννοια του ψηφιδωτού.

Γιατί ο σχολιασμός της δράσης γίνεται με τη χρήση μάσκας;

Ηλίας: Συνήθως αυτοί που έχουν μεγάλη ανάγκη να πουν την άποψή τους το κάνουν κάτω από την ομπρέλα της ανωνυμίας, με ψεύτικο όνομα στο youtube,  ψεύτικο προφίλ στο facebook. Άρα βάζουν μάσκα.
Θεανώ:  Μ` αυτή τη συνθήκη ανωνυμίας, δημιουργείται μια ηθική – ή ανηθικότητα. Μπορεί πιο εύκολα ο άλλος να βρίζει, να εκβιάζει.

Άρα με τη μάσκα είμαστε πιο ελεύθεροι;

Ηλίας: Μπορεί και να `μαστε.
Θεανώ: Εμένα περισσότερο με ανηθικότητα μου μοιάζει, δε μπορώ να το πω ελευθερία.

Πού στοχεύει η παράσταση; Για ποιο λόγο την κάνετε;

Ηλίας: Να δικαιώσουμε τον αδύναμο άνθρωπο του σήμερα και να του δώσουμε ένα βήμα να βγει κι αυτός μπροστά και κάποιοι να τον υπερασπισθούν, κάποιοι να τον αποδεχτούν. Να δικαιώσουμε την ύπαρξή του. Και να αναρωτηθούμε: υπάρχει κάποιος μεγάλος ήρωας στην κοινωνία που ζούμε ή είναι δική μας ανάγκη να πιστεύουμε στους δυνατούς, στους ήρωες;
Θεανώ:  Ή αλλιώς, πήραμε ένα θέμα που για μας δεν είναι λυμένο καθόλου και το ψάχνουμε, και από κει και πέρα μιλάμε για πράγματα που μας απασχολούν μέσα από ιστορίες που αγαπήσαμε και μας εμπνεύσανε πολύ.

Το κοινό σας ποιοι θέλετε να είναι; Οι δυνατοί ή οι αδύναμοι; Θέλετε να νιώσουν ενοχές οι δυνατοί ή παρηγοριά οι αδύναμοι;

Ηλίας και Θεανώ: Να συμβούν και τα δύο! Ναι!
Θεανώ: Εγώ λέω σ` αυτή την παράσταση να εφαρμόσω αυτό που λέει αυτός ο τύπος από τη νουβέλα του Σάλιντζερ: Να μη με αφορά το κοινό. Να παίζουμε γι` αυτόν τον ένα άνθρωπο μες στα εκατομμύρια των ανθρώπων, που έχει ανάγκη την παράστασή μας. Οφείλουμε να παίξουμε καλά μόνο γι` αυτόν.
Ηλίας: Ωραία απάντηση, κι εγώ αυτό κρατάω: ότι παίζουμε γι` αυτό τον άνθρωπο που δεν τον ξέρουμε καν αλλά έχει ανάγκη να μας ακούσει και να μας δει