8 δευτερόλεπτα του Νικανόρ Πάρρα
του Ρομπέρτο Μπολάνιο

Μόνο για ένα πράγμα είμαι σίγουρος όσον αφορά την ποίηση του Νικανόρ Πάρρα σ’ αυτόν τον νέο αιώνα: θα επιζήσει. Αυτό, βεβαίως, δε σημαίνει πολλά, και ο Πάρρα είναι ο πρώτος που το ξέρει. Εντούτοις, θα επιζήσει, μαζί με την ποίηση του Μπόρχες, του Βαγιέχο, του Θερνούδα και κάποιων άλλων. Αλλά αυτό, είναι αναγκαίο να το πούμε, δεν έχει τόση σημασία.

Το στοίχημα του Πάρρα, ο αισθητήρας που προβάλλει ο Πάρρα προς το μέλλον, είναι υπερβολικά περίπλοκος για να αντιμετωπιστεί εδώ. Επίσης είναι υπερβολικά σκοτεινός. Κατέχει το σκοτάδι της κίνησης. Ο ηθοποιός που μιλά ή που χειρονομεί, παρ’ όλα αυτά, είναι απολύτως ορατός. Τα χαρακτηριστικά του, τα ρούχα του, τα σύμβολα που τον συνοδεύουν ως όγκοι είναι τρέχοντα: είναι ο ποιητής που κοιμάται καθισμένος σε μια καρέκλα, ο γόης που χάνεται σ’ ένα νεκροταφείο, ο ομιλητής που χτενίζει τα μαλλιά του μέχρι να τα ξεριζώσει, ο γενναίος που τολμά να ουρήσει στα γόνατα, ο ερημίτης που βλέπει να περνάνε τα χρόνια, ο ταλαιπωρημένος στατιστικός. Δε θα ήταν υπερβολή να πούμε, πως για να διαβάσει κανείς Πάρρα θα απαντήσει στην ερώτηση που μας κάνει ο Βιτγκενστάιν: “Αυτό το χέρι είναι ένα χέρι ή δεν είναι ένα χέρι;” (Την ερώτηση πρέπει κανείς να την κάνει κοιτώντας το ίδιο του το χέρι).

Πρώτη προϋπόθεση ενός αριστουργήματος: να περνά απαρατήρητο.

Αναρωτιέμαι ποιος θα γράψει τούτο το βιβλίο που ο Πάρρα είχε σκεφτεί και ποτέ δεν έγραψε: μια ιστορία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου διηγημένη ή τραγουδισμένη μάχη τη μάχη, στρατόπεδο συγκέντρωσης το στρατόπεδο συγκέντρωσης, εξαντλητικά, ένα ποίημα που με κάποιον τρόπο θα μετατρεπόταν στη στιγμιαία αναστροφή του “Canto general” του Νερούδα και από το οποίο ο Πάρρα διατηρεί μόνο ένα κείμενο, το “Μανιφέστοi”, όπου εκθέτει την ποιητική του ιδεολογία, μια ιδεολογία που ο ίδιος ο Πάρρα αγνόησε όσες φορές έκρινε αναγκαίο, ανάμεσα σε άλλα πράγματα διότι γι’ αυτό, ακριβώς, υπάρχουν οι ιδεολογίες: για να δίνουν μια θολή ιδέα του ανεξερεύνητου εδάφους στο οποίο εγκλείονται, αν και όχι πολύ συχνά, οι αληθινοί συγγραφείς, μα που την ώρα των ρίσκων και των απτών κινδύνων ελάχιστα χρησιμεύει.

Αυτός που είναι γενναίος ας ακολουθήσει τον Πάρρα. Μόνο οι νέοι είναι γενναίοι, μόνο οι νέοι έχουν το καθαρό πνεύμα ανάμεσα στα αγνά πνεύματα. Μα ο Πάρρα δε γράφει νεανική ποίηση. Ο Πάρρα δε γράφει για την αγνότητα. Για τον πόνο ή τη μοναξιά γράφει, ναι · για τις άχρηστες και αναγκαίες προκλήσεις γράφει · για τις καταδικασμένες να αποσυντίθενται λέξεις -όπως ακριβώς η φυλή είναι καταδικασμένη να αποσυντεθεί. Ο Πάρρα γράφει λες και την επόμενη μέρα επρόκειτο να πάθει ηλεκτροπληξία. Ο Μεξικανός ποιητής Μάριο Σαντιάγοii, απ’ όσο ξέρω, ήταν ο μόνος που έκανε μια διαυγή ανάγνωση του έργου του. Οι υπόλοιποι έχουμε απλά δει ένα σκοτεινό μετεωρίτη. Πρώτη προϋπόθεση ενός αριστουργήματος: να περνά απαρατήρητο.

Υπάρχουν στιγμές στη διαδρομή ενός ποιητή στις οποίες δεν του μένει άλλη θεραπεία από το να αυτοσχεδιάσει. Παρόλο που ο ποιητής είναι ικανός να απαγγείλει από μνήμης Γκονθάλο ντε Μπερθέο ή να ξέρει όσο κανείς τους επτασύλλαβους και εντεκασύλλαβους του Γκαρθιλάσοiii, υπάρχουν στιγμές που το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να πέσει στην άβυσσο ή να αντιμετωπίσει τον εαυτό του γυμνός μπροστά σε μια φατρία φαινομενικά μορφωμένων Χιλιανών. Σίγουρα, πρέπει να ξέρει κανείς να αντιμετωπίζει τις συνέπειες. Πρώτη προϋπόθεση ενός αριστουργήματος: να περνά απαρατήρητο.

όχι μόνο ο Πάρρα, μα επίσης τα αδέρφια του, με τη Βιολέττα στην κεφαλή, και οι ραμπελαισιανοί γονείς τους, έχουν θέσει σε εφαρμογή μια από τις μέγιστες φιλοδοξίες της ποίησης όλων των εποχών: να γαμήσουν την υπομονή του κοινού.

Μια πολιτική σημείωση: ο Πάρρα έχει καταφέρει να επιβιώσει. Δεν είναι σπουδαίο πράγμα, αλλά είναι κάτι. Δεν τα έχουν καταφέρει μαζί του ούτε η χιλιανή, βαθιά δεξιών πεποιθήσεων, Αριστερά, ούτε η νεοναζί -και τώρα ξεχασιάρα- χιλιανή Δεξιά. Δεν τα έχουν καταφέρει μαζί του η νεοσταλινική λατινοαμερικάνικη Αριστερά ούτε η λατινοαμερικάνικη -τώρα παγκοσμιοποιημένη και μέχρι πριν λίγο σιωπηρή συνένοχη της καταπίεσης και της γενοκτονίας- Δεξιά. Δεν τα έχουν καταφέρει μαζί του ούτε οι μέτριοι Λατινοαμερικάνοι καθηγητές που αφθονούν στα βορειοαμερικάνικα πανεπιστημιακά campus, ούτε τα ζόμπι που κάνουν βόλτα στον οικισμό του Σαντιάγο. Ούτε καν οι συνεχιστές του Πάρρα δεν τα έχουν καταφέρει με τον Πάρρα. Επιπλέον, θα έλεγα εγώ, παρασυρόμενος σίγουρα από ενθουσιασμό, πως όχι μόνο ο Πάρρα, μα επίσης τα αδέρφια του, με τη Βιολέττα στην κεφαλή, και οι ραμπελαισιανοί γονείς τους, έχουν θέσει σε εφαρμογή μια από τις μέγιστες φιλοδοξίες της ποίησης όλων των εποχών: να γαμήσουν την υπομονή του κοινού.

Στίχοι παρμένοι στην τύχη. Είναι σφάλμα να πιστεύει κανείς πως τα αστέρια μπορούν να χρησιμεύσουν για να θεραπευτεί ο καρκίνος, είπε ο Πάρρα. Έχει όλο το δίκιο του κόσμου. Σχετικά με το κυνηγετικό όπλο, σας υπενθυμίζω πως η ψυχή είναι αθάνατη, είπε ο Πάρρα. Έχει όλο το δίκιο του κόσμου. Κι έτσι θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε και δεν θα ‘μενε κανείς. Σας υπενθυμίζω, με κάθε τρόπο, πως ο Πάρρα είναι επίσης γλύπτης. Ή οπτικός καλλιτέχνης. Αυτές οι διευκρινήσεις είναι τελείως άχρηστες. Ο Πάρρα είναι επίσης κριτικός λογοτεχνίας. Κάποτε συνόψισε σε τρεις στίχους όλη την ιστορία της χιλιανής λογοτεχνίας. Είναι αυτοί: “Οι τέσσερις μεγάλοι ποιητές της Χιλής/ Είναι τρεις/ Αλόνσο ντε Ερθίγια και Ρουμπέν Δαρίο”iv.

Η ποίηση των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα θα είναι υβριδική ποίηση, όπως είναι ήδη η πεζογραφία. Πιθανώς να κατευθυνθούμε, με φοβερή βραδύτητα, προς νέα τρέμουλα της φόρμας. Σε τούτο το αβέβαιο μέλλον, τα παιδιά μας θ’ ατενίζουν τη συνάντηση πάνω σ’ ένα πάγκο χειρουργείου του ποιητή που κοιμάται σε μια πολυθρόνα με το μαύρο πουλί της ερήμου, εκείνου που τρέφεται από τα παράσιτα των καμήλων. Σε μια περίσταση, στα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Μπρετόν μίλησε για την ανάγκη του σουρρεαλισμού να περάσει στην παρανομία, να βυθιστεί στους υπονόμους των πόλεων και των βιβλιοθηκών. Έπειτα δεν άγγιξε ξανά ποτέ πια το θέμα. Δεν έχει σημασία ποιος το είπε: Η ώρα να νοικοκυρευτεί κανείς δε θα φτάσει ποτέ.

Από το βιβλίο Entre paréntesis (Anagrama, 2004).

 

i. Στα ελληνικά υπάρχει μεταφρασμένο από τον Αργύρη Χιόνη.
ii. Αναφορά στον ποιητή Μάριο Σαντιάγο Παπασκιάρο.
iii. Αναφορά στον ποιητή Γκαρθιλάσο ντε λα Βέγκα.
iv. Ο Ρ. Μπολάνιο αναφέρεται εξαντλητικά στο συγκεκριμένο θέμα εδώ.

ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ
Η Ναταλί Φύτρου γεννήθηκε το 1989 στην Αθήνα. Σπούδασε Οικονομικά.Από μικρή της άρεσε να ακούει και να διηγειται ιστορίες. To 2016 μετέφρασε ένα διήγημα του Ρομπέρτο Μπολάνιο και το έστειλε στον καθηγητή Ισπανικών της. Διατηρεί το μπλογκ universo2666.blogspot.com