Ο Μιστράλ, ένας «οπλαρχηγός» της ουτοπίας

ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΜΙΣΤΡΑΛ

(1830 – 1914)

οργάνωση μνήμης: Κίμωνας Θεοδώρου, Σαμσών Ρακάς

Από το ποιητικό έργο του Φρειδερίκου Μιστράλ είχαμε την τύχη να γνωρίσουμε μερικά ποιητικά σχεδιάσματα παρόλο που ήταν δυσκολομετάφραστος, μιας και έγραψε στην οξιτανική γλώσσα των μεσαιωνικών ιπποτών της πατρίδας του. Με όλες του τις δυνάμεις επιχείρησε να συμβάλει σε μια προβηγκιανή Αναγέννηση, όντας η ηγετική φυσιογνωμία στο κίνημα των Felibriges, διαμορφώνοντας ένα πρότυπο γραπτής γλώσσας. Αν και οι προσπάθειές του απέδιδαν καρπούς, ακόμη κι αν έλαβε το βραβείο Νόμπελ το 1904 για τη συμβολή του στη λογοτεχνία, όλοι συμφωνούν πως στις μέρες μας πρόκειται για μια διάλεκτο καταδικασμένη στην ολοσχερή αντικατάστασή της από τα γαλλικά, που ως γλώσσα συγκεντρωτική και κρατική από τη Γαλλική Επανάσταση και έπειτα, δεν στάθηκε καθόλου φιλική, μάλλον τιμωρητική, θα λέγαμε, ως προς τα οξιτανικά.

Παρόλο το δόσιμό του στα ζητήματα της Προβηγκιανής ταυτότητας, δεν δίστασε να εξυμνήσει πολλάκις το «ελληνικό πνεύμα» με τα γραπτά του, αναπνέοντας μέσα στα συγγενικά πλαίσια ενός πατριωτικού ρομαντισμού, και έτσι να γίνει αποδεκτός από τους ελληνικούς φιλολογικούς κύκλους ως ένας μείζων φιλέλληνας ποιητής. Όλα άρχισαν από τη μετάφραση που έκανε ο Παλαμάς στο ποίημα «Ύμνος στην Ελλάδα», το οποίο έγραψε ο Μιστράλ με αφορμή τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, με το νήμα να τραβάει μέχρι την Επανάσταση του 1821 και ακόμη πιο πίσω. Βέβαια, ο ποιητής γνώρισε σκληρή μοίρα μεταγενέστερα, η οποία συνδέεται με τη διόγκωση της γαλανόλευκης φούσκας των πολιτιστικών αναφορών ακραίων εθνικιστών.

Και τι δουλειά έχει μια προτομή του Μιστράλ σήμερα σε μια μικρή πλατεία στην Καλλιθέα; Γιατί χώρισε από το προβηγκιανό κυπαρίσσι δίπλα της, που έριχνε ίσκιο στον ποιητή; Στη βάση της προτομής διαβάζαμε «Φιλέλληνας» και ο ανυποψίαστος περαστικός διόλου δεν πληροφορούνταν πως επρόκειτο για  έναν τεχνίτη του γραπτού λόγου.  Μέχρι που εμφανίστηκε το 2017 μια επιγραφή με πράσινη μπογιά στη βάση του μνημείου, που έγραφε τη λέξη «ΠΟΙΗΤΗΣ» και έβαζε κάπως βανδαλιστικά τα πράγματα στην ιστορική τους θέση. Τάδε έπραξε σε μια περφόρμανς του ο Σαμσών Ρακάς. Το συμβάν ενέπνευσε τον εικαστικό Νεκτάριο Παππά, ο οποίος εκπόνησε μια μελέτη στην Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών της Αμβέρσας, που μας βοηθά να κατανοήσουμε την ιστορία τόσο του μνημείου όσο και των ελληνικών συγκειμένων που το περιβάλλουν.

Γιατί σήμερα; Το 1-2 με αφορμή τη φετινή επέτειο της 25ης Μαρτίου αφενός τιμά την εθνική εορτή με τον δικό του τρόπο, ανάγοντας συμβολικά τη στρέβλωση της μνήμης του Μιστράλ (που πεθαίνει 25 Μαρτίου) σε μια εθνική στρέβλωση του καιρού, και αφετέρου σκαλίζει τη μνήμη ενός σπάνιου ανθρώπου, ταγμένου εγκάρδια στην ουτοπία μιας αναβίωσης, που αν και αποδείχτηκε άπιαστη, κυρίως για αυτό βρίσκουμε χρήσιμο να φανερωθεί σήμερα, εν μέσω ενός σκληρού και ανέμπνευστου πολιτικού ρεαλισμού που έχει κυκλώσει τις ζωές μας. Ορίστε λοιπόν το αφιέρωμά μας:

ΘΕΜΑ ΠΡΩΤΟ
Ποίηση, μάρμαρα και βανδαλισμός

ΘΕΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ
Ποιος είσαι, Φρειδερίκο;

.

ΘΕΜΑ ΤΡΙΤΟ
Η νομπελική Μιρέγια (μτφ: Καρυωτάκης)