O Γάλλος Joseph-Philibert Girault ήταν ένας καλλιτέχνης και ιστορικός της αρχιτεκτονικής, ο οποίος είχε σαν όνειρό του να γίνει ειδήμων στην ισλαμική αρχιτεκτονική, στο νεοϊδρυθέν τότε πεδίο της μνημειακής ιστορίας.  Ταυτόχρονα, είχε μυηθεί στην ολοκαίνουργια (εφευρέθηκε το 1839) τέχνη της δαγκεροτυπίας, του πρόγονου της σύγχρονης φωτογραφίας. Εικάζεται ότι καθηγητές του υπήρξαν είτε ο ίδιος ο Daguerre, είτε ο εξίσου μεγάλος πρωτοπόρος της τέχνης αυτής, Hippolyte Bayard. Έτσι,  το 1842 ξεκίνησε ένα ταξίδι προς την Ανατολή, από το οποίο επέστρεψε το 1845 με πάνω από χίλιες δαγκεροτυπίες, που αποτελούν και την πρώτη αποτύπωση των χωρών που επισκέφθηκε, της Ιταλίας, της Ελλάδας, της Αιγύπτου, της Τουρκίας και της Συρίας. Ο εξοπλισμός του ζύγιζε πάνω από 50 κιλά. Ωστόσο, η συλλογή του ανακαλύφθηκε τριάντα χρόνια μετά το θάνατό του σε μια σοφίτα, από κάποιο μακρινό συγγενή. Το ότι καταχωνιάστηκε βέβαια, την καθιστά επιπλέον μία από τις ελάχιστες συλλογές με δαγκεροτυπίες που διασώθηκαν. Το  Metropolitan Museum of Art στη Νέα Υόρκη τις εξέθεσε φέτος και από εκεί εμπνεόμαστε, προκειμένου να ασχοληθούμε με την πρώτη αποτύπωση της Αθήνας σε πλάκα.

Έτσι, μπορούμε να δούμε σήμερα όλα τα μέρη που επισκέφθηκε, πολλά εκ των οποίων δεν υπάρχουν πια. Μπορούμε να τα δούμε επίσης μέσα από την οριενταλιστική ματιά του, αλλά και με την ατόφια εξωτικότητά τους. Ακόμη, η Ελλάδα ήταν λιγότερο γνωστή στην κεντρική Ευρώπη σε σχέση με άλλες χώρες και τη συγκεκριμένη περίοδο είχε κινήσει το ενδιαφέρον  διεθνώς με την επανάστασή της. Η μοναδικότητα των φωτογραφιών έγκειται στο ότι καταγράφουν μια άλλη Αθήνα, όπου ακόμα φέρει όλη της την ιστορία διαμέσου των αιώνων. Αρχαιοελληνικά, βυζαντινά και οθωμανικά μνημεία και αρχιτεκτονήματα συμβιώνουν. Οι αρχαιολογικοί χώροι δεν είναι καθαρισμένοι, προς τέρψιν του επισκέπτη, αλλά σε αυτούς βλέπει κανείς ακόμα σημάδια οικισμών. Πιο ανατολίτικα στοιχεία είναι επίσης εμφανή.

 

Η Μονή Δαφνίου

Μπορεί το 1990 να χαρακτηρίστηκε πολιτιστική κληρονομιά από την UNESCO, αλλά το 1842, η Μονή αυτή του 11ου αιώνα ήταν σε πολύ άσχημη κατάσταση. Οι μοναχοί την είχαν ήδη εγκαταλείψει από το 16ο αιώνα λόγω των συνεχών ληστρικών και πειρατικών επιδρομών.  Στη συνέχεια, λεηλατήθηκε από τον λόρδο Έλγιν (ο οποίος είχε μεταφέρει στο Λονδίνο κίονες του προηγούμενου ναού, του Δαφναίου Απόλλωνα, που σύμφωνα με το πνεύμα της εποχής είχαν επαναχρησιμοποιηθεί), αλλά είχε χρησιμοποιηθεί περιστασιακά και ως φρουραρχείο κατά τη διάρκεια της επανάστασης. Αλώθηκε από τους Τούρκους, οι οποίοι της προξένησαν σημαντικές φθορές, ενώ τα πρώτα χρόνια του ελληνικού κράτους εγκαταστάθηκαν σε αυτήν Βαυαροί στρατιώτες για να ελέγχουν το πέρασμα προς την Αθήνα. Η Μονή είχε εγκαταλειφθεί δύο χρόνια πριν την απαθανατίσει ο Joseph-Philibert Girault.

.

Ο Άγιος Ασώματος στη Στοά του Αδριανού

Εδώ βλέπουμε την μόνη φωτογραφία από το εκκλησάκι του Αγίου Ασώματου. Ως τώρα την είχαμε υπόψη μας μόνο από γκραβούρες. Καταλαβαίνουμε λοιπόν την σημαντικότητά της. Ο “Άγιος Ασώματος στα σκαλιά”, όπως ήταν γνωστός, ήταν χτισμένος στη Δυτική Πλευρά της Βιβλιοθήκης του Αδριανού και αφιερωμένος στον Αρχάγγελο Μιχαήλ (Άγιος Ασώματος). Κατεδαφίστηκε ένα χρόνο μετά, το 1843, για την ανάγκη των ανασκαφών στην περιοχή. Σήμερα, είναι διακριτό ένα κομμάτι του τοίχου του, καθώς και μια τοιχογραφία.

 

Ο Πύργος των Ανέμων

Οι γνωστοί μας “Αέρηδες”, αλλιώς. Η γύρω περιοχή περιμετρικά του δείχνει να κατοικείται. Να σημειώσουμε ότι, τη συγκεκριμένη περίοδο, η γειτονιά αυτή αποτελεί το κέντρο της πόλης, με την παλιά αγορά και το Πανεπιστήμιο στα πέριξ του. Αφού είχε λειτουργήσει σαν χριστιανικός ναός αλλά και σαν τεκές του τάγματος των Μεβλεβήδων Δερβίσηδων, αφού σώθηκε από τα χέρια του Έλγιν, που ήθελε να τον μεταφέρει αυτούσιο στην Αγγλία, ο Πύργος των Αέρηδων δεν χρησιμοποιούταν την περίοδο που απαθανατίστηκε. Ο φοίνικας που βλέπουμε στα δεξιά της δαγκεροτυπίας επίσης, αποτυπωνόταν και αυτός στις γκραβούρες της περιοχής που είχαν προηγηθεί. Στο κέντρο της φωτογραφίας, μια σπάνια αποτύπωση του περίφημου ρολογιού του Έλγιν στην καρδιά του Μοναστηρακίου.

 

Ο Άγιος Ελευθέριος

Ο ναός του Αγίου Ελευθερίου και της Γοργοεπήκοου Παναγιάς (πλάι στη σημερινή Μητρόπολη), αποτέλεσε αγαπημένο θέμα του Girault.  Κατά τα οθωμανικά χρόνια αποτέλεσε ενοριακό ναό. Κατά τα πρώτα βαυαρικά χρόνια, χρησιμοποιήθηκε σαν αποθήκη αρχαιοτήτων (όπως και ο Πύργος των Αέρηδων), ενώ από το 1839 έως και το 1862 (και άρα όταν παίρνεται η συγκεκριμένη φωτογραφία) λειτούργησε ως Δημόσια Βιβλιοθήκη. Είναι ορατό επίσης, το κωδωνοστάσιο που κατεδαφίστηκε αργότερα.  Την περίοδο που την επισκέφτηκε ο φωτογράφος της, είχε ήδη αρχίσει να αναγνωρίζεται η αρχιτεκτονική και ιστορική της αξία.

 

Ο περίβολος του Ερεχθείου

Ένας μαρμάρινος σορός στο βόρειο και ιερότερο τμήμα του βράχου της Ακρόπολης που μετατρέπει το τοπίο μπροστά από το Ερέχθειο σε μια έρημη γη. Στο κέντρο της φωτογραφίας εικονίζεται ο Φράγκικος Πύργος που θα κατεδαφιστεί το 1874 σε μια προσπάθεια  αρχαιοελληνικού «εξευγενισμού». Όπως σημειώνει ο Girault στην πίσω πλευρά της φωτογραφίας, επιλέγει την συγκεκριμένη οπτική με τα συντρίμμια, έτσι ώστε να αποτελέσει πρότυπο για έναν ζωγραφικό πίνακα. Άγνωστο αν τελικά φιλοτεχνήθηκε.

 

Ο φοίνικας των Αγίων Θεοδώρων

Κλείνουμε με μια φωτογραφία ενός φοίνικα κοντά στο εκκλησάκι των Αγίων Θεοδώρων στην πλατεία Κλαυθμώνος, που φαντάζει εξωπραγματικός για την περιοχή σήμερα. Το γαλάζιο χρώμα τ’ ουρανού και το πράσινο του φυλλώματος -πολύ δύσκολο να αιχμαλωτιστεί στις δαγκεροτυπίες- την κάνουν οριακά σύγχρονη, ενώ ίσως και να αποτελούν μια ένδειξη για την προσπάθεια που έκανε ο Girault, προκειμένου να αποτυπώσει το αθηναϊκό φως και τα χρώματα της πόλης.

 

.

Διαβάστε επίσης:

Επίσκεψη στα καμπαρέ της Σμύρνης το 1887 [έρευνα]

 

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΑΡΘΡΑΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ