Η κοινωνία μας είναι εθισμένη στην εργασία. Εάν υπάρχει κάτι που η αριστερά και η δεξιά συμφωνούν είναι ότι οι δουλειές είναι καλές. Όλοι πρέπει να έχουν κάποια απασχόληση. Η εργασία είναι το σήμα κατατεθέν ενός ηθικού πολίτη. Φαίνεται να έχουμε πείσει τους εατούς μας πως όποιος δεν εργάζεται σκληρότερα απ’ όσο θα ήθελε σε μια θέση στην οποία δεν του αρέσει, είναι ένας κακός και ανάξιος άνθρωπος. Το αποτέλεσμα είναι η εργασία να απορροφάει όλο και μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας και του χρόνου μας.

Το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς αυτής είναι εντελώς άχρηστο. Ολόκληρες βιομηχανίες (πχ τηλεδιαφήμιση, εταιρικό δίκαιο, μετοχικά κεφάλαια), ολόκληροι κλάδοι εργασίας (διοίκηση επιχειρήσεων ή εταιριών, υψηλόβαθμοι διευθυντές νοσοκομείων ή σχολείων, εκδότες περιοδικών εσωτερικής κατανάλωσης μιας εταιρίας ή ενός ομίλου) υπάρχουν μόνο και μόνο για να μας πείσουν πως έχουν λόγο ύπαρξης. Άχρηστες δουλειές επίσης επιβαρύνουν χρήσιμα επαγγέλματα (πχ καθηγητές και διαχειριστές που έχουν να κάνουν με ατελείωτη γραφειοκρατία). Όπως είδαμε και στο lockdown, όσο πιο χρήσιμη είναι η εργασία σου στην κοινωνία, τόσο λιγότερο πληρώνεσαι.

Το σύστημα δεν βγάζει νόημα. Καταστρέφει επίσης τον πλανήτη. Εαν δεν εγκαταλείψουμε γρήγορα τον εθισμό αυτό, θα φορτώσουμε στα παιδιά μας και τα εγγόνια μας ένα μέλλον με καταστροφές τέτοιας κλίμακας που θα κάνουν την τρέχουσα πανδημία να φαίνεται ασήμαντη.

Εαν αυτό δεν είναι προφανές, ο κύριος λόγος είναι πως μας ενθαρρύνουν να εξετάζουμε κάθε κοινωνικό πρόβλημα λες και είναι ζήτημα προσωπικής ηθικής. Όλη αυτή η δουλειά, όλος ο άνθρακας που απελευθερώνουμε στην ατμόσφαιρα, πρέπει κάπως να είναι αποτέλεσμα του καταναλωτισμού μας, συνεπώς η λύση βρίσκεται στο να κόψουμε το κρέας ή να σταματήσουμε να πετάμε το αεροπλάνο όταν πηγαίνουμε διακοπές. Αλλά αυτό είναι λάθος. Δεν είναι οι απολαύσεις μας αυτές που καταστρέφουν τον κόσμο. Είναι ο πουριτανισμός μας, η αίσθηση πως πρέπει να υποφέρουμε για να αξίζουμε τις απολαύσεις αυτές. Αν πραγματικά θέλουμε να σώσουμε τον κόσμο, θα πρέπει να σταματήσουμε να δουλεύουμε.

Το 70 τοις εκατό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου παγκοσμίως προέρχεται από τις υποδομές: ενέργεια, μεταφορές, κατασκευές. Τα περισσότερα από τα υπόλοιπα παράγονται από τη βιομηχανία. Εν τω μεταξύ, 37 τοις εκατό των Βρετανών εργαζομένων, αισθάνονται πως η εργασία τους είναι εντελώς περιττή. Αν άυριο η απασχόλησή τους σταματούσε να υπάρχει, ο κόσμος δεν θα ήταν χειρότερος. Κάντε τις πράξεις. Εάν αυτοί οι εργαζόμενοι έχουν δίκιο, θα μπορούσαμε να μειώσουμε μαζικά την αλλαγή του κλίματος απλώς εξαλείφοντας τις άχρηστες θέσεις εργασίας.

Αυτή είναι η πρώτη πρόταση.

Δεύτερη πρόταση: Αλόγιστες κατασκευές. Ένας τεράστιος αριθμός κατασκευών σήμερα έχει σκοπό μόνο κερδοσκοπικό: σε όλο το κόσμο κυβερνήσεις συνεργάζονται με τον χρηματοπιστωτικό τομέα για να χτίσουν λαμπερούς πύργους που δεν θα γεμίσουν ποτέ, γεμάτους άδεια γραφεία ή αεροδρόμια που δεν χρησιμοποιούνται. Να σταματήσουν αυτές οι κατασκευές, δεν θα λείψουν σε κανέναν.

Τρίτη πρόταση: Προγραμματισμένη απαρχαίωση. Ένας από τους κύριους λόγους για τους οποίους έχουμε τόσο υψηλά επίπεδα βιομηχανικής παραγωγής είναι ότι σχεδιάζουμε με συγκεκριμένο τρόπο τα προιόντα για να χαλάνε ή να ξεπερνιούνται και να είναι άχρηστα μέσα σε λίγα χρόνια. Εάν φτιάξεις ένα iPhone έτσι ώστε για να σπάσει σε 3 χρόνια μπορείς να πουλήσεις πέντε φορές περισσότερα από να το έκανες να διαρκεί 15 – ενώ παράγεις και πέντε φορές περισσότερη ρύπανση. Οι κατασκευαστικές εταιρίες είναι απόλυτα ικανές για να φτιάξουν τηλέφωνα (ή κάλτσες, ή λάμπες) που δεν θα χαλάσουν. Στην πραγαματικότητα όντως φτιάχνουν, τα λένε “προιόντα στρατιωτικού βαθμού (Military Grade)”. Να τα αναγκάσουμε να κατασκευάσουν τέτοια προιόντα για όλους. Θα μπορούσαμε έτσι να μειώσουμε μαζικά την παραγωγή αερίων του θερμοκηπίου και να βελιτώσουμε την ποιότητα των ζωών μας.

Αυτές οι τρείς προτάσεις είναι μόνο για την αρχή. Αν το σκεφτείτε, είναι κοινή λογική. Γιατί να καταστρέψεις τον κόσμο αν δεν χρειάζεται να το κάνεις;

Εάν το να τις αναφέρουμε φαίνεται μη-πραγματοποιήσιμο, τότε θα πρέπει να σκεφτούμε καλά ποια “πραγματικότα” είναι αυτή που μας ωθεί σαν κοινωνία να συμπεριφερόμαστε με τρόπους που είναι κυριολετικά τρελοί.

 

του David Graeber

Μετάφραση α/α
Πηγή