Τώρα πια, μόνο νοητά μπορούμε να αισθανθούμε το γεγονός πως όλη η πρωτεύουσα αποτελούσε κάποτε μια ήσυχη αγροτική έκταση, ένα απέραντο πεδίο άσκησης του βουκολικού βιώματος στους λιγοστούς ανθρώπους που την κατοικούσαν.
Είναι δύσκολο να φανταστούμε μια ποιμενική και κτηνοτροφική Αθήνα μέσα στην οποία οι ρυθμοί της ζωής ήταν περισσότερο εναρμονισμένοι με το ανάγλυφο τοπίο και τα ζώα, οι αρχαιότητες ήταν γεωλογικά ενταγμένες στην καθημερινότητα, δεν υπήρχε φραγμός στο βλέμμα, ο χρόνος κυλούσε χωρίς τον ήχο του ρολογιού, εν τέλει η συμβίωση ανθρώπου-τόπου ήταν πιο ειρηνική.
Ίσως αυτή η ειρήνευση να είναι που λείπει από τις στρεσογόνες ζωές μας και με την πρώτη ευκαιρία αναζητάμε μιαν απόδραση σε χωριά και νησιά, να λυτρωθούμε από μια καθημερινότητα καταπιεσμένης γαλήνης. Άλλωστε ο τουρισμός και η έννοια της εξοχής είναι μια κατά βάση αστική συνήθεια των δύο τελευταίων αιώνων, που δεν αγγίζει ιδιαίτερα τους ανθρώπους της υπαίθρου.
Όμως, γίνεται να νοσταλγήσεις κάτι που δεν έχεις ζήσει; Έχεις το δικαίωμα να αντλήσεις γαλήνη από μια τόσο μακρυνή και αβίωτη οπτασία;
Ίσως η απάντηση να μας φανερωνόταν αν μπορούσαμε να μπούμε μέσα στο μυαλό ενός βοσκού την ώρα που κοιτάει έναν ταξιδιώτη να βάζει τα αλάρμ και να φωτογραφίζει με το smart phone το ανέμελο κοπάδι με τα πρόβατα.
Μέχρι να βρεθεί ο βοσκός, ας κάνουμε την αβίωτη οπτασία πιο έγκυρη και ας δούμε ντοκουμέντα από μια λυρική Αθήνα ατέλειωτης χορτολιβαδικής θέας. Ας περιπλανηθούμε στα χαρακτικά και τις γκραβούρες/ζωγραφιές άλλων εποχών, που απεικονίζουν ερείπια με ζώα και τσοπάνηδες. Ας ανιχνεύσουμε τις πιθανότητες μιας πολυτελούς ζωή γεμάτο ένδεια.
ΓΚΡΑΒΟΥΡΕΣ
Πρόβατα βόσκουν στον Παρθενώνα το 1870 | Πηγή: BUSCH, Moritz, Dr. Bilder aus Griechenland, Nach der Natur gezeichnet von A. Löffler, Mit 18 Stahlstichen und 7 Holzschnitten, Τεργέστη, Julius Ohswaldt, 1870 | Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη
Μια βουκολική αποψη της Ακρόπολης από την Πνύκα το 1863 |Πηγή: 1842 – 1885. Ελλάδα, ιστορική, εικονογραφημένη. Αθήνα, Nikolas Books, 1984 | Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη
Έτος 1794 | Ομάδα χωρικών με το κοπάδι τους ετοιμάζονται να διανυκτερεύσουν στον χώρο του Ιλισσού, δίπλα στην ημικατεστραμμένη ρωμαϊκή γέφυρα που οδηγούσε στο Παναθηναϊκό Στάδιο |Πηγή: STUART, James, and Nicholas REVETT. The Antiquities of Athens measured and delineated by James Stuart F.R.S. and F.S.A. and Nicholas Revett painters and architects, τομ. III (επιμέλεια Willey Reveley), Λονδίνο, John Nichols, 1794 | Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη
Αρβανίτες ποιμένες το 1794 οδηγούν τα πρόβατά τους στη βοσκή περνώντας την Πύλη του Αδριανού στην Αθήνα, μπαίνοντας στο Ναό του Ολυμπίου Διός | Πηγή: STUART, James, and Nicholas REVETT. The Antiquities of Athens measured and delineated by James Stuart F.R.S. and F.S.A. and Nicholas Revett painters and architects, τομ. II, Λονδίνο, John Nichols, 1787 | Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη
Καμήλες κατεβαίνουνε το 1839 την «Πειραιώς» υπό τα βλέμματα προβάτων | WRANGEL, Ludwig. Flüchtige Skizzen aus Ost und Süd, gesammelt auf einer Reise nach Wosnesensk, Odessa, Constantinopel, Smyrna, Athen und Corfu. Mit 8 lithographirten Ansichten und Plänen, Ντάντσιχ [Γκντανσκ], Gerhard, 1839 | Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη.
Τέλη 19ου αιώνα. Βοσκός ξεκουράζεται κοντά στο λόφο του Αρδηττού (σημερινό Μετς) καθώς δυο χωριατοπούλες διασχίζουν με τις στάμνες τους το μονοπάτι | Πηγή: FALKE, Jacob von. Ελλάς, ο Βίος των Αρχαίων Ελλήνων. Κατά το γερμανικό του Ιακώβου Φάλκε, Ν. Γ. Πολίτης (μετ.), Αθήνα, Κάρολος Βίλμπεργκ/Κάκτος, 1887/2002 | Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη
Κοπάδι προβάτων σε ανάπαυση στους στύλους του Ολυμπίου Διός. Χαρακτικό από τα μέσα του 19ου αιώνα | Monks, John Austin Sands | Πηγή: Harvard Art Museums/Fogg Museum
Μια ειρηνική άποψη της Ακρόπολης από τον λόφο των Μουσών το 1834 | Πηγή: STACKELBERG, Otto Magnus von. La Grèce. Vues pittoresques et topographiques, Παρίσι, Chez I. F. D’Ostervald, 1834 | Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη
Η Αττική πεδιάδα από τα δυτικά με εντυπωσιακή απλωσιά και φόντο τον Ελαιώνα (Λόγγος) στην Δυτική Αθήνα. Ένα προστατευόμενο μνημείο της αρχαιότητας γεμάτο με θρύλους και ιερότητα που βάσταξε μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα και έπειτα θυσιάστηκε στον βωμό της βιομηχανίας και της οικιστικής γιγάντωσης |Πηγή: Πανόραμα της Αθήνας του Ferdinand Stademann, 1835
ΖΩΓΡΑΦΙΚΑ ΕΡΓΑ
Ατέλειωτο αθηναϊκό χορτάρι που προδίδει τον υγρό χειμώνα. Ένα χορτολίβαδο γεμάτο αρχαία αίγλη. Ζωγραφικό έργο του Harraden Richard Banks που φιλοτεχνεί στην κορυφή του Φιλοπάππου.
Στις όχθες του Ιλισού το 1863. Ζωγραφικό έργο του Harry John Johnson.
Μία από τις εισόδους στην πόλη της Αθήνας το 1821. Η Πύλη του τείχους καδράρει ένα βουκολικό στιγμιότυπο. Ζωγραφικό έργο του Edward Dodwell.
Έγχρωμο χαρακτικό του John Fulleylove που αποτυπώνει τον ηλιόλουστο κάμπο μεταξύ του λόφου της Ακρόπολης και του λόφου Φιλοπάππου με διάσπαρτα κοπάδια προβάτων το 1906 |Πηγή: https://guardache.wordpress.com
Ένα ήσυχο καταμεσήμερο με φόντο τα Προπύλαια. Ώχρα και φως. Ζωγραφικό έργο του Ραφαήλ Τσέκολι από το μακρινό 1853 | Πηγή: Εθνική Πινακοθήκη
Τέσσερα κοπάδια ζώων που βόσκουν στους ηλιοκαμένους αττικούς λόφους | Edward Lear |Πηγή: Η Αθήνα των μεγάλων περιηγητών 18ος-19ος αιώνας. Μουσείο της Πόλης των Αθηνών.
Ακουαρέλα με τσοπάνηδες και κοπάδι που βόσκει κάτω από τον Άρειο Πάγο. Αγνώστου γύρω στο 1848 | Πηγή: Harvard University, Houghton Library.
Πανοραμικη θέα του αθηναϊκού κάμπου από τον Λυκαβηττό. Πρόβατα βόσκουν ανεμπόδιστα. Hobhouse John Cam Lord Broughton. 1813.
Η λησμονημένη ειδυλλιακή αθηναϊκότητα. Στις όχθες του Ιλισσού. Lord Broughton. 1810.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Βοσκός με το κοπάδι του στο λόφο Φιλοπάππου το 1903. Φωτογραφία: Fred Boissonnas.
Για βοσκή το 1907 στα αρχαία μάρμαρα | Πηγή: Library of Congress
Άρμέγμα στην Πανεπιστημίου στο ύψος της αθηναϊκής τριλογίας. Φωτογραφία του πρωτοποδηλάτη William Lewis Sachtleben. Νέο συγκείμενο. Η αστικότητα εδραιώνεται. Η έννοια του φολκλόρ αρχίζει και κάνει την εμφάνισή της.
