Συχνά γίνεται λόγος πως η Κατερίνα Γώγου είναι μια ποιήτρια που δεν έχει βρει ακόμα τη θέση της στην ελληνική λογοτεχνία οπότε και την κατατάσσουν στην λεγόμενη κατηγορία ‘ποιητές στη σκιά’. Αν και η σκιά έχει πολλές στρώσεις πίσω της, σε γενικές γραμμές αυτή η παραδοχή είναι ορθή. Όμως τίθεται ένα καίριο ερώτημα. Ποιος είναι ο μηχανισμός δικαίωσης ενός ποιητή;
Αόριστος – Τετελεσμένος μέλλων
Τετέλεσται. Παύλα. Τελεία. Τελεία. –
Μέσα στο σώμα μου
η μνήμη – λευκή εγγραφή
ρήγμα βαθύ
που ‘κανε στο σώμα μου η ψυχή
για να δει και να πει και να φύγει…
Ηλεκτρική εκκένωση τώρα ο λόγος μου
έκθαμβος
μπρος στο φωτεινό ενδεχόμενο σκοτεινής ρήσης…
Λόγος απάτριδος
Δε θα εκφωνηθεί
Δεν πληροφορεί
Λόγος της ποίησης
Δεν αφομοιώνεται δεν ιδιοποιείται
Ενσώματος με τη ζωή
εκτρέπεται
κι εκτρέπει.
Για παράδειγμα, στην παραλαβή του κρατικού βραβείου της η Κική Δημουλά τον Μάϊο του 2011 είχε δηλώσει πως: «το βραβείο από την πολιτεία σημαίνει οτι σε ψήφισε ομόφωνα η πατρίδα». Είναι αυτό αληθές; Περνάει η αναγνώριση του ποιητή μέσα από κυβερνητικά βραβεία; Ή καλύτερα, οι κυβερνητικοί σχεδιασμοί κατέχουν την ισχύ της επισφράγισης μιας ποιητικής υπόστασης;
Εκείνο που φοβάμαι πιο πολύ
είναι μη γίνω «ποιητής».
Μην κλειστώ στο δωμάτιο
ν’ αγναντεύω τη θάλασσα
κι απολησμονήσω.
Μην κλείσουν τα ράματα στις φλέβες μου
κι από θολές αναμνήσεις κι ειδήσεις της ΕΡΤ
μαυρίζω χαρτιά και πλασάρω απόψεις
Ίσως η Κατερίνα μην είχε ποτέ φανταστεί ποιήματά της να συμπεριλαμβάνονται σε σχολικά εγχειρίδια, πάντως ο καιρός που το γεγονός αυτό θα συμβεί ίσως πλησιάζει, αν δεν έχει ήδη φτάσει κρίνοντας από τις κυβερνητικές εξαγγελίες περί γενναίας ανανέωσης της διδακτέας ύλης. Θα πρόκειται για δικαίωση;
Μη με αποδεχτεί η ράτσα που μας έλιωσε
για να με χρησιμοποιήσει.
Μη γίνουν τα ουρλιαχτά μου μουρμούρισμα
για να κοιμίζω τους δικούς μου
Μη μάθω μέτρο και τεχνική
και κλειστώ μέσα σ’ αυτά
για να με τραγουδήσουν
Οι λέξεις της Γώγου ανήκουν στην ποίηση που την βρίσκεις εσύ, μονάχος σου, μονάχη σου, και δεν στην υποδεικνύουν την πρώτη ώρα μιας Δευτέρας. Η ποίησή της δεν είναι εσωτερικού χώρου, θέλει αλήτικα παπούτσια, θέλει ουρανό, θέλει χώμα. Πρέπει να πάλλεται και να φυτρώνει.
θ’ αρπάξω πινέλα και κουβά
θα σηκώσουμε τα πλακόστρωτα
θα κάνω μια μεγάλη βροχή με προκηρύξεις
συνθήματα προτροπής
σφαίρες – λέξεις στο χαρτί
γράμματα με πέτσες κι αίμα
η ποίησής μας είναι ψυχοσωματική –
κανένας σας πιά δεν μπορεί να μας χωρίσει
και τη ζωή μου
κι όποιος κοτάει ας κάνει προς τα δω χειροβομβίδα
με τραβηγμένη περόνη
Πώς μπορεί να γίνει αντικείμενο λογικής μελέτης μια ποίηση ξέφρενη; Πώς θα τεμαχιστεί σε μερικά s.o.s εξεταστικής η ποίηση που τα έχει στείλει εν ζωή;
κάθομαι και γράφω όπως οι οριστικά τρελοί
στα χέρια του δημοσίου
Ο τίμιος φιλόλογος πρέπει να την κρύβει απ’ τα παιδιά για να τους δώσει την ευκαιρία να την ανακαλύψουνε μια νύχτα γεμάτη άχτι, που θα ‘χει το χρώμα του βυθού, έτσι ώστε τα λόγια της να γίνουν σωσίβιο να τους βαστάξει.
μ’ αίματα ποιήματα μυαλά
και με στριγγλιές
ένας μακρύς μακρύς άσπρος επίδεσμος σημάδι μου της εμμονής
Σ’ όλης της γης τα γκέτο
Όχι δεν θα πρόκειται για δικαίωση. Περισσότερο προδοσία θα θυμίζει. Εκτός βέβαια κι αν τα σχολεία πάψουν να παράγουνε τη πειθαρχία, τη βαθμολογική ιεραρχία.
Τα παιδιά θα μπορούν να διαλέγουν τα βιβλία τους, κι όταν τους έρχεται γιατί όχι; θα μπορούν στη μέση του μαθήματος για τον Φουκώ να σηκώνονται και να χορεύουν.
αργά μεθοδικάμας αλλοιώνουνε
να καθορίζουμε τη στάση μας στη ζωή
από το στυλ της καρέκλας…
…
κάτω μωρέ τα χέρια από πάνω μου!
βγαίνω για να χορέψω
Μέχρι τότε, χίλιες φορές η Γώγου να είναι σύνθημα στις τουαλέτες του σχολείου παρά να μαγαρίζεται σε εκπαιδευτικά κρατητήρια. Αν και, αν θέλουμε να είμαστε πιο ειλικρινείς, η φύτρα της ποίηση της Κατερίνας Γώγου δεν κινδυνεύει από το σύστημα της διδασκαλίας. Αν οι μηχανισμοί επιχειρήσουν να οικειοποιηθούν το έργο της, αν θελήσουν να αναστηλώσουν το ανήλιαγο ερείπιο που μέσα του κατοικούν οι λέξεις της θα εκπλαγούν, θα εκπλαγούν που:
η μπογιά δε θα πιάνει
ό,τι κι αν κάνετε
όσα κι αν δίνετε
τέτοιο άτιμο κόκκινο είναι το κόκκινο το δικό μας
♦
ΒΙΝΤΕΟ
από την εκδήλωση για την ποίηση της Κατερίνας και Μυρτώς Γώγου στο θέατρο ΕΜΠΡΟΣ στις 4 Μαρτίου 2015
Όλια Λαζαρίδου – Σταύρος Τσιώλης