Το 1890 στην εφημερίδα «Σοσιαλιστής» που εκδίδει στην Αθήνα ο Σταύρος Γ. Καλλέργης εμφανίζεται για πρώτη φορά η ελληνική εκδοχή του άσματος της «Μασσαλιώτιδος», γνωστή ως «Μασσαλιώτιδα των εργατών», με την παράκληση να μαθευτεί από τους εργάτες ώστε να γίνει το άσμα της επερχόμενης Πρωτομαγιάς του 1891.
Πιο συγκεκριμένα, με την εξαίρεση της πρωτομαγιάτικης απεργίας καπνεργατών στην πόλη της Δράμας το 1888, που ήταν ακόμα τουρκοκρατούμενη, η εργατική πρωτομαγιά κυοφορείται και φτάνει να γεννηθεί με πανεργατικές αξιώσεις το 1891 με πρωτοβουλία του Καλλέργη και του Πλάτωνα Δρακούλη γνωρίζοντας αρχικά μικρή ανταπόκριση. Αρχίζει να γίνεται περισσότερο «ορατή» το 1892. Το 1893 περισσότεροι από δύο χιλιάδες εργάτες διεκδικούν οκτάωρη εργασία, κυριακάτικη αργία και υγειονομική περίθαλψη. Το επόμενο έτος δεν λείπουν συλλήψεις από την πρωτομαγιάτικη διαδήλωση ενώ λίγους μήνες αργότερα θα συλληφθεί και ο ίδιος ο Καλλέργης.
Ας δούμε, όμως, το εν λόγω άσμα, όπως δημοσιεύτηκε:
Ακολουθούσε η εξής σημείωση:
«Το άσμα τούτο θα ψαλεί υπό των εργατών παντός Έθνους κατά τη διεθνή διαδήλωση της προσεχούς πρωτομαγιάς. Είναι γνωστό ότι καθιερώθη να γίνεται κάθ’ έτος την πρώτη Μαΐου ταυτοχρόνως διαδήλωση των εργατών πάσης πόλεως της Ευρώπης και της Αμερικής επί τω σκοπώ να λαμβάνωσιν μεν οι εργάται συναίσθησιν της δυνάμεως και της αλληλεγγύης αυτών καθ’ άπαντα τον κόσμον, να εμπνέωσι δε εις τους κεφαλαιούχους, την συναίσθησιν της αδυναμίας και ευτελείας των. Ο θεσμός ούτος καθιερώθη υπό του εν Παρισίοις συνελθόντος Συνεδρίου των Σοσιαλιστών εις τον οποίον έλαβε μέρος και ο εν Λονδίνω ημετέρος ανταποκριτής Πλάτων Δρακούλης, πέρυσι, ήρξατο δε λειτουργών από της παρελθούσης πρωτομαγιάς. Περί της γενομένης ταυτοχρόνου και διεθνούς διαδηλώσεως, ο «Σοσιαλιστής» μόνη εξ όλων των ελληνικών εφημερίδων έδωκε πλήρεις ειδήσεις. Οι Έλληνες εργάται δεν ηκούσθησαν κατά την παρελθούσαν πρωτομαγιάν, αλλ’ ελπίζομεν την 1ην Μαΐου του 1891 να διατρέξουν τας οδούς των Αθηνών και άλλων πόλεων, ψάλλοντες το ανωτέρω άσμα με τον ήχον της Μασσαλιώτιδος, εφ’ ώ και συσταίνομεν εις όλους να το μάθουν από τούδε καλά».
Για την ιστορία, η «Μασσαλιώτιδα» γράφτηκε το 1792 και τρία χρόνια μετά έγινε ο εθνικός ύμνος της Γαλλίας. Ενέπνευσε μια σειρά μεταλλάξεων, όπως το 1871 όταν πάνω στο ρυθμικό της μέτρο γράφτηκε η «Μασσαλιώτιδα της Παρισινής Κομμούνας». Συνεχίζοντας αυτό το νήμα προέκυψαν τις επόμενες δεκαετίες περισσότερες εκδοχές με αλλαγές στους στίχους, όπως η «Μασσαλιώτιδα των εργατών», έπειτα μια ρωσική εκδοχή, μια γερμανική, κ.α.
Η ελληνική «Μασσαλιώτιδα των εργατών» αποτελεί ελεύθερη απόδοση και παράφραση του δικηγόρου Βασίλειου Δουδούμη, προέδρου του εργατικού σωματείου «Σοσιαλιστική Αδελφότης» στην Πάτρα, με την προοπτική να τραγουδιέται σε διαδηλώσεις στην πόλη του. Με τον Δρακούλη ήταν φίλοι (συμμαθητές από το σχολείο) οπότε σύντομα οραματίστηκαν τον ύμνο αυτό να ακούγεται κάθε πρωτομαγιά σε όλη την ελληνική επικράτεια.
.
Πηγές:
Εφημερίδα «Σοσιαλιστής», 1890 / Εικόνα: «Σοσιαλιστής», 1902
Ισίδωρος Σιδερόπουλος, Αναρχία στην Πάτρα – Το εργατικό κίνημα στο τέλος του 19ου αιώνα, περιοδικό «Το Δόντι», 2001 (από αναδημοσίευση στο https://ngnm.vrahokipos.net/)
