Σεστιγμές κρίσεων ο άνθρωπος ονειρεύεται την υπόστασή του πραγματωμένη μέσα στον πρώτο της έρωτα. Πώς θα ήταν αν εκείνο το πρωταρχικά αθώο παιδί είχε αφοσιωθεί στην πρώτη του αγάπη και του είχε κι εκείνη ολοκληρωτικά αφοσιωθεί; Ποιος θα ήταν σήμερα αυτός ο άνθρωπος; Περισσότερος ή λιγότερος; Πώς μεγαλώνει μια καρδιά χωρίς το τραύμα;
Η νηπιακή περίοδος του άστρου δεν διαρκεί επί πολύ. Διότι η βαρυτική σύνθλιψη εξακολουθεί,
και καθώς οι πυρήνες του υδρογόνου -τα πρωτόνια-
είναι τώρα που συγκρούονται μεταξύ τους, η θερμοκρασία ανεβαίνει δραματικά
και μια άλλη διαδικασία κυριαρχεί:
Η σύνθεση πιο περίπλοκων πυρήνων.
Όταν ζεις στην Κρήτη, όπου και να ζεις στην Κρήτη, τα στοιχεία σε κάνουν ό,τι θέλουν. Όταν βιώνεις το τραύμα ενός έρωτος στην Κρήτη, τα στοιχεία σε πηγαίνουν όπου θέλουν. Δεν γνωρίζω μεγαλύτερη γενναιότητα από μια ακέραιη παράδοση στο τραύμα.
Η καραντίνα του δύο χιλιάδες είκοσι έχει από την άνοιξη κιόλας εξολοθρεύσει τη θέση εργασίας μου στην πόλη. Είναι καλοκαίρι και ο εργοδότης μου, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να συνεχίσει να με χρησιμοποιεί, με μεταφέρει στην καρότσα πολυτελούς λευκού αγροτικού μαζί με τη γυναίκα του, τα δύο παιδιά του και δύο ακόμα υπαλλήλους προς το ξενοδοχείο του στα Σφακιά. Νότια Κρήτη, οι πιθανότητες να έχουμε δουλειά εκεί είναι κάπως μεγαλύτερες. Ο δρόμοι που σε πάνε εκεί -όλοι το ξέρουν- βοηθούν να σε χτυπάει ο άνεμος από όλες τις κατευθύνσεις.
Εσωτερικά βρίσκομαι στην κορυφή μιας σκάλας που στηρίζεται μόνο στα δυο πόδια της, παντού γύρω κενό, και περιμένει έναν αέρα να τη ρίξει. Το τραύμα του έρωτος σε παρθένα και ειδυλλιακά τοπία ενδέχεται να πονάει περισσότερο, γιατί βιώνεται με όλες τις αισθήσεις. Η γλυκιά θέρμη του απογεύματος έχει χρώμα βιολετί, ήχο πισίνας στη μέση των αγκαθιών και των αιγοπροβάτων, και δύο νέες φίλες. Εύρωστες και άνω των σαράντα, ΕΣΣΔ: μαγειρεύουν, επιθεωρούν bungalows, ανεβοκατεβαίνουν όλα τα φαράγγια της Κρήτης και έχουν στα μάτια ανοιχτό το τραύμα της έλλειψης. Ποτέ δεν ρωτάω αν είναι έλλειψη πατρίδας και οικειότητας ή έλλειψη συντρόφων και οικειότητας. Ίσως αυτά τα δύο να είναι ένα. Όταν χάνεις τη γλώσσα σου χάνεις το βάθος της επικοινωνίας, την ικανότητα να ακούς πώς ακουμπάει ο πόνος σου επάνω στο συναίσθημα του Άλλου. Τρέχουν και βιάζονται ακόμα και σε περίοδο καραντίνας σαν να τρέχουν να βγουν στην περιφέρεια, στο σώμα. Κανένας δεν αντέχει να βλέπει από κοντά, στο κέντρο του συναισθήματος, την ίδια του την καύση.
Το άστρο έχει μπει στην πυρηνική εποχή του.
Το υδρογόνο κυριολεκτικά καίγεται […] Η πυρηνοσύνθεση,
διαδικασία που εμφανίστηκε για λίγα μόνον λεπτά μετά τη Μεγάλη Έκρηξη,
αναβιώνει τώρα και δεν πρόκειται
να εγκαταλείψει στο εξής το κοσμικό παιχνίδι.
Εγώ κι αυτές είμαστε ένα μες στη μοναχικότητα και το ανοιχτό μας τραύμα. Προσπαθώ απεγνωσμένα να μην συμφιλιωθώ όμως μαζί τους, διότι θα με καταπιούνε κι εμένα τα φαράγγια. Ήδη μιλάω σπαστά ελληνικά κι έχουν περάσει μόνο λίγες ώρες. Αφήνω το κενό του τοπίου να μπαίνει μέσα μου χωρίς φόβο. Όταν δεν υπάρχουν τουρίστες, το χωριό μοιάζει με φως που βλέπεις στον ορίζοντα τη νύχτα και που αναβοσβήνει: δεν είσαι σίγουρος καν ότι υπάρχει. Κίτρινα αγκάθια ξερά και επικίνδυνα βράχια, λίγα σπίτια βουβά, κι επιγραφές για ντάκους. Τα Σφακιά δεν είναι τόπος, είναι η ιδέα ενός τόπου. Αιωρείται μόνη της, πάνω από τους ανθρώπους, σε κάθετη πλαγιά, και μόνη είσοδο έχει το ανοιχτό πέλαγος. Η θάλασσα στο Νότο είναι βαθιά, έχει άλλο μπλε και επικίνδυνη δύναμη, μοιάζει με μητέρα: σε πιάνει, σε σηκώνει, σε κρατάει, σε κάνει ό,τι θέλει, μπορεί να σε χαϊδέψει ή να σε απορρίψει. Δεν ξέρω ποιος πήγε και σκέφτηκε ότι οι μητέρες είναι μόνο τρυφερότητα και ήρθε και τους στέρησε το άλλο μισό της φύσης.
Ταξιδεύω στα διπλανά χωριά και το τοπίο παραμένει ίδιο, με εξαίρεση τις λίγες ελιές. Στο βάθος ενός βράχου, στο χείλος του νερού υπάρχει ένας τοίχος που κλείνει μια σπηλιά και φτιάχνει εκκλησία: Άγιος Χαράλαμπος. Εγώ μηδέ λάμπω μηδέ χαίρομαι, αλλά προσφέρει μια ελπίδα αυτή η κρυμμένη θλίψη. Ζηλεύω την ομολογημένη τρωτότητα εκείνων των ανθρώπων που έχουνε τη θέληση να συντηρούν φωλιές για τους θεούς μέσα στους βράχους. Το αλάτι και η ζέστη συνεχίζουν να με διαπερνούν αλύπητα – δεν λέω όχι, μπορεί αυτή η διάβρωση να καταφέρει να με ψήσει. Η δουλειά έχει ήδη σβήσει, παραιτούμαι, αποχαιρετώ τις φίλες μου, και συνεχίζω μόνη στη νότια Κρήτη. Εκεί που τελειώνει η Σαμαριά οι άνθρωποι φέτος δεν ξέρουν τι να κάνουν και πίνουνε καφέ ανέμελοι ο καθένας στην αυλή του. Ψυχή δεν ανεβαίνει, ψυχή δεν κατεβαίνει. Ωραίο να ξεκουράζεται η φύση. Το μέρος μοιάζει εξωτικότερο μέσα στην ησυχία. Τα φαράγγια πάντοτε σε προσκαλούν σε δέος: εκεί, αντί για ομαλής κλιμάκωσης ισοϋψείς γραμμές, ο ουρανός βρίσκεται να συνορεύει ξαφνικά με τον κάτω κόσμο.
Ήδη το άστρο έχει τρόπο να αμυνθεί ενάντια στη δύναμη της βαρύτητας, που,
ενώ το γέννησε, τείνει διαρκώς να το συντρίψει.
Πράγματι, η πυρηνική καύση εκλύει τεράστια ποσά ενέργειας από το κέντρο του αστέρα
και οι πιέσεις που δημιουργούνται συγκρατούν τη βαρυτική σύνθλιψη.
Δεν είναι επιλογή η αναγέννηση όταν είσαι φυσικός, είναι μονόδρομος. Μπροστά σε έναν πραγματικό πόνο οι πυρήνες των ατόμων σου βράζουν, σκάνε, καίγονται και νέοι συντίθενται στη θέση τους. Μπροστά στη Σαμαριά έχεις δικαίωμα να πονάς, αλλά δεν έχεις δικαίωμα να πονάς περισσότερο από όσο βλέπεις. Αυτή η απόκρημνη ομορφιά μπορεί να σε συνθλίψει, εάν δεν συμμετέχεις.
Αναζητώ όμως για λίγο, τοπία λιγότερο σπαρακτικά. Η Παλαιόχωρα είναι πιο ήπιος νότος. Και εκεί φέτος οι άνθρωποι είναι μονάχα ντόπιοι και κάθονται οι ίδιοι στα δικά τους καφενεία. Όλοι μας -κι εγώ κι αυτοί- έχουμε αποδεχθεί το κενό -μέσα και έξω- και ό,τι έψαχνε να απεγνωσμένα να συμπληρωθεί έχει καταλαγιάσει. Η ονομασία Γυαλισκάρι υποψιαζόμαστε ότι έχει μέσα σε μία μόνο λέξη δύο υποκοριστικές καταλήξεις για να πει γυαλός, γυαλίσκος. Κανείς μας δεν ξέρει γιατί. Αλλά σε αυτήν την παραλία είναι κάτι μικρά πράσινα και κόκκινα βότσαλα που την ώρα που σουρουπώνει φαίνονται ακόμα περισσότερο βαθύχρωμα. Όταν η θάλασσα είναι πράσινη και σκοτεινή σε θεραπεύει καλύτερα, αγγίζει την πανίδα των ιστών σου. Νιώθω πια μια υποψία ζωής, κι ας συνεχίζει να έρχεται η νύχτα.
Η συρρίκνωση της ύλης παύει, ο αστέρας σταθεροποιείται σε μέγεθος και
για πολλά εκατομμύρια χρόνια ζει έκθαμβος και σε δυναμική ισορροπία.
Ό,τι προσπαθούσες βίαια εσωτερικά να το κρατήσεις με πόνο και αυτολύπηση τώρα το απελευθερώνεις. Επουλώνεται πάντα γρήγορα στα τελευταία στάδια η απώλεια, γιατί εκλύει τεράστια ποσά ενέργειας -έστω κι αν είναι ελάχιστη- η εσωτερική αυτάρκεια και ελευθερία. Εργασίες συγκολλήσεων και αποχωρισμών λαμβάνουν επιτέλους ένα τέλος, και η αποδοχή του τραύματος, της ήττας, της μη επικράτησης έρχεται και κάθεται σαν γνώση της ζωής στο στήθος. Εσύ το μόνο που χρειάζεται, είναι να συνεχίζεις να ακουμπάς στη φύση.
* Τα λόγια σε πλάγια γραφή προέρχονται από το βιβλίο του Γιώργου Γραμματικάκη, «Η Κόμη της Βερενίκης», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 1999.
