ΤΟ ΣΠΙΤΙ-ΜΟΥΣΕΙΟ
(της Έλλης Αλεξίου)
Οι τοίχοι του σπιτιού της Αλεξίου είναι κατάφορτοι από ποικίλα, όσο και θαυμαστά, αφιερώματα. Έτσι, μου είναι αδύνατο να καταγράψω το σύνολο αυτών των «ντοκουμέντων». Αυτή τη δουλειά θα πρέπει να την αναλάβουν οι αρμόδιοι. Από μένα, που το βιβλίο που γράφω είναι ένα οδοιπορικό της γνωριμίας και της φιλίας που μ’ έδεσε με τη συγγραφέα, γίνεται μια μικρή και μάλλον στην τύχη «σταχυολόγηση». Επιλογή είναι αδύνατη, μια κι ό,τι έχει πάρει θέση στους τοίχους είναι αξιόλογο. Αλλιώς, η κάτοχος του «Μουσείου» δε θα του παραχωρούσε θέση.
Αρχίζω από μια ξυλόγλυπτη σύνθεση του Νίκου Μπενέτου. Τίτλος: «Βασιλική Δρυς». Πρόκειται για μια ωραία συμβολική εικόνα, εμπνευσμένη φανερά από το ομώνυμο βιβλίο της Έλλης Αλεξίου. Ένα δέντρο κατάφορτο από καρπούς, με την Έλλη σκαλιστό σκίτσο στην καρδιά του δέντρου.
Πολλά σκίτσα της, ιδιαίτερα εκφραστικά, από τον Τσαρούχη, τον Πρωτοπάτση, την Ευτυχία Τεκτονοπούλου κι άλλους.
Σ’ ένα μικρό κάδρο, τοποθετημένο αρκετά ψηλά, διαβάζω:
«ΩΣ ΧΑΡΙΕΝ» εστ’ άνθρωπος, αν άνθρωπος η.
Ο ΜΕΝΑΛΟΣ στην Έλλη Αλεξίου
7-ΧΙΙ-1979
Αλεξάνδρεια
Ανάμεσα στα ποιήματα, παίρνει το μάτι μου μια πολυαγαπημένη μου υπογραφή: Κώστας Βάρναλης, 1968. Το ποίημα που χαρίζει στην «αγαπητή φίλη, Έλλη Αλεξίου» είναι ένα από τα ωραιότερα του ποιητή, που ιδιαίτερα αγαπώ. Τίτλος: «Ένας-Όλοι».
Είτε μοναχός μου κι είτε μ’ αλλουνούς
στη λασπιά του κόσμου και στους ουρανούς
σε μακριά πελάγη, σε ψηλά βουνά
στην αγάπη πλάγι, μέρα ή σκοτεινά
Είτε με τ’ αηδόνια στη ρεματαριά
είτε με τα χιόνια του ντεληβοριά
είτε με τη λύρα την ποιητική
είτε με την πείρα και τη λογική…
Η Σοφία Μαυροειδή- Παπαδάκη, με πολλές ποιητικές αφιερώσεις στη συναγωνίστρια της. Ανάμεσα σ’ αυτές, ο «Ύμνος του ΕΛΑΣ».
Η Διαλεχτή Ζευγωλή-Γλέζου, η Μελισσάνθη, ο Μάρκος Αυγέρης, ο Νικηφόρος Βρεττάκος κι άλλοι πολλοί.
Να κι ο Γιάννης Κάτρης, ο αγαπημένος κι αχώριστος ως το θάνατό του φίλος της. Πλαισιωμένο ένα πυκνογραμμένο «Ιστορικό» βρίσκεται πάνω από το μεντέρι, όπου συνήθιζε να κάθετα η Έλλη, αλλά και να εργάζεται πνευματικά και… χειροτεχνικά.
Τέλος, ο Γιάννης Ρίτσος κι ένα ποίημα του «Στην Έλλη Αλεξίου», αφιερωμένο στα ογδοντάχρονά της:
Η Έλλη έχει ένα πλατύ χαμόγελο
ένα μεγάλο παράθυρο ανοιγμένο στον ανθισμένο κάμπο
ή στο ψηλό γυμνό βουνό
μέρα μεσημέρι με λιακάδα
ή νύχτα του καλοκαιριού με αστέρια είτε χωρίς αστέρια
ένα πλατύ παράθυρο
μερόνυχτ’ ανοιχτό στον κόσμο
Όμορφα που ταίριαξες, συντρόφισσα Έλλη
νοικοκυριό και γράμματα, συγγνώμη κι επανάσταση.
Τα ογδόντα χρόνια σου ανήλικα μου φαίνονται
για το πλατύ σου το χαμόγελο
για τη μεγάλη σου καρδιά
για την ανθρώπινη τέχνη σου.
Γεια σου, συντρόφισσα Έλλη.
Ο Μάνος Χατζιδάκις «δικός σου πάντα», μ’ ένα ζεστό μικρό φιλικό γράμμα του και δίπλα μια μικρή μουσική του σύνθεση «για τη φίλη Έλλη».
Δεν έχουν τέλος οι θερμές έμμετρες, πεζές ή ζωγραφιστές εκδηλώσεις αγάπης και θαυμασμού για τη συγγραφέα.
Την προσοχή μου τράβηξε μετά τα παραπάνω μια φωτογραφία έγχρωμη (ίσως μεγέθυνση από μικρή). Αναγνωρίζω την Αλεξίου. Βρίσκεται σε δικαστήριο, κατηγορούμενη για …αντεθνική κομμουνιστική δράση και είναι η στιγμή που απολογείται.
Ωραίος κόσμος οι «εθνικόφρονες». Τι θα γινόταν, αλήθεια, η Ελλάδα χωρίς αυτούς τους ογκόλιθους της πατριδοκαπηλείας, που στείλανε στα σίδερα και στα ξερονήσια ανθρώπους σαν τον Βάρναλη, τον Γληνό, τον Ιμβριώτη, τον Ρίτσο, τον Κάτρη, την Αλεξίου, τον Θέμο Κορνάρο, τον Σωτηρίου κι αμέτρητα άλλα «μιάσματα»; Ντυμένοι με τις «τίμιες» γερμανικές τους στολές, τις γερμανοτσολιαδίστικες του Ράλλη, αλλά και με τις ελληνικές στρατιωτικές που ντροπιάσανε και τις εξευτελίσανε, στην προσπάθειά τους να εξοντώσουν κάθε πατριώτη. Αδίσταχτοι στο κυνηγητό των πραγματικών Ελλήνων της λεβεντιάς και της θυσίας, για να γίνουν αρεστοί στους ξένους και ντόπιους αφέντες τους.
Βλέπω, διαβάζω, συγκινούμαι και δακρύζω με τα πολύτιμα διδάγματα αυτών των τοίχων. Των αδιάψευστων τεκμηρίων της πάλης και του ηρωισμού.
Νοικοκυρεμένα όλα από το χέρι της εκπληκτικής «νοικοκυράς» του διαμερίσματος, εκπέμπουν σ’ όσους στέκονται και διαβάζουν αυτά τα χειρόγραφα μια εκτυφλωτική λάμψη διδαχής, που απορρέει από κάθε σημείο των… σοφών τοίχων, των κατάφορτων από Ιστορία, Αγώνα, Πάλη, Δύναμη αλλά και Αρμονία.
Αληθινά είναι ένα μοναδικό πανεπιστήμιο στο είδος του – αλλά και μια σπάνια πινακοθήκη για όσους έχουν την ευτυχιά να επισκέπτονται τη δημιουργό αυτής της «πνευματικής εστίας» στην οδό Θεσπρωτέως 1.
Απόσπασμα από το δυσεύρετο βιβλίο «Καλησπέρα, Έλλη» (Εκδ. Καστανιώτη, 1987) της Σαλαμίνιας λογοτέχνιδας Ακριβής Ράκκα-Χατζοπούλου
