Το βιβλίο ‘Ολες οι γάτες είναι όμορφες, του Ελσόν Ζγκούρη (Παράξενες Μέρες, 2020, 142 σ.), φέροντας αυτόν τον τίτλο κανονικά θα παρέπεμπε σε διαφορετικό περιεχόμενο, αλλά δεν πρόκειται για παραμύθι, ή μάλλον πρόκειται. Ο συγγραφέας μοιράζεται την ανθρώπινη πλευρά της συμβίωσης Αλβανών και Ελλήνων, ενώ διηγείται με κατανόηση τις καθημερινές τριβές και δυσκολίες.

Το περιεχόμενο του βιβλίου χωρίζεται σε δύο μέρη, παρουσιάζοντας σε σύντομα διηγήματα την εμπειρία 35 ετών ενός ανθρώπου που έχει βιώσει πώς είναι να ζει χωρίς ελπίδα και ύστερα να αποκτά βήμα προς βήμα συνοδοιπόρους, συμπάσχοντες και φίλους. Το πρώτο μέρος αποτελεί την κυρίως φωνή του συγγραφέα, ενώ το δεύτερο μέρος ίσως αποκτά μια πολυφωνία και πολύπλευρες πτυχώσεις που μοιράζεται περισσότερα βιώματα. Είναι ένα ταξίδι πυκνογραμμένο στα νοήματά του, ψηλαφώντας με καίριο τρόπο το πνεύμα των καιρών και ανθρώπων. Από τα παιδικά χρόνια, τα εφηβικά, τους έρωτες και την αναζήτηση του εαυτού, δοκιμάζοντας τα όριά του στα αυτοεπιβαλλόμενα, ή όχι, σύνορα του εαυτού του. Ο συγγραφέας δεν διστάζει να μιλήσει και για προσωπικά θέματα που τον απασχόλησαν, σε σχέση με τους άλλους ή προσωπικές προκλήσεις που χρειάστηκε να υπερβεί.

Ο τρόπος γραφής του συγγραφέως είναι άκρως παραστατικός δίχως να κουράζει, ενώ το θεματικό πλαίσιο δίδει πλούσιο υλικό στον αναγνώστη να προσεγγίσει πληθώρα ζητημάτων. Πέραν της λογοτεχνικής ταυτότητας, το κείμενο μπορεί και να ληφθεί ως μια σύγχρονη ηθογραφική προσέγγιση μιας κοινωνίας του περιθωρίου, που θα βρει τα πατήματά της. Το κείμενο προσφέρει συγκινήσεις και αποτελεί εφαλτήριο σκέψεων.

To βιβλίο του Ζγκούρη αποτελεί ένα πολύ προσωπικό πόνημα που βγήκε αβίαστα ως εξομολόγηση ενός αλλότριου προσώπου που ενσωματώθηκε σε μια νέα κατάσταση. Ερμηνεύει με διαλλακτικότητα και μεγάλο βάθος την πρόκληση που τίθεται πλέον στις νέες γενιές, πολίτες με διεθνές πολιτισμικό υπόβαθρο και υποβασταζόμενες ταυτότητες στις μασχάλες, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ο Ζγκούρη ερμηνεύει και συνδιαλέγεται με τις τάσεις και απόψεις του περιβάλλοντος του στο έργο αυτό επιλέγοντας συνειδητά την ομόνοια και παράλληλα κατανοεί την διαφορετική άποψη που δεν τον αποδέχεται, ψέγοντας όμως την αδυναμία κατανόησης των ανθρώπων να κατανοήσουν τον παράγοντα της τύχης.

Το παρόν έργο θα ήταν τυχαίο στο πλαίσιο της αυτοαναφορικότητας του, αν δεν συνέτρεχαν ορισμένοι σημαντικοί παράγοντες που θεμελιώνουν την αρχή μιας συγγραφικής συνέπειας:

1. Ο συγγραφέας συνεχίζει να γράφει, όχι μόνο μικρά κείμενα, αλλά και να μεταφράζει άοκνα, όπως αποτελεί η κοπιώδης μετάφραση του έργου του Ρούντι Ερεμπάρα (2021, Παράξενες μέρες), Το Έπος των Άστρων της Αυγής (1η έκδοση 2016). Τα προηγούμενα κείμενά του που κυκλοφόρησαν στις ακόλουθες ανθολογίες διηγημάτων έχουν ως εξής:

– «Ιστορίες της Άνοιξης», διήγημα με τίτλο «Ο Μάρτης»

– «Γύρω στα μεσάνυχτα», διήγημα με τίτλο «Η καρέκλα»

– «Μέρες του 2020», το κείμενό του με τίτλο «Τα κίτρινα τριαντάφυλλα»

2. Η γλώσσα έκφρασης, σκέψης και γραφής του είναι η ελληνική, δεδομένης της παιδείας.

3. Ο τρίτος παράγοντας ξεφεύγει από τον έλεγχο του συγγραφέα, καθώς έχει να κάνει με τους καιρούς. Πέρασαν ορισμένα χρόνια από την περίοδο που ο Γκαζμέντ Καπλάνι αποτέλεσε τον πρώτο Αλβανό λογοτέχνη στην Ελλάδα. Η κοινωνία δεν ήταν έτοιμη, αλλά οι συγκυρίες άλλαξαν από την έκδοση του πρώτου του βιβλίου, Μικρό Ημερολόγιο Συνόρων το 2006, έργο συσχετιζόμενο με την εμπειρία του μετανάστη και των επιπλοκών του. Ο Καπλάνι σημείωσε επιτυχίες εντός και εκτός, παίρνοντας διεθνή βραβεία, και γράφοντας αποκλειστικά στα Ελληνικά, ενώ μεταφράστηκε σε ξένες γλώσσες. Έγραψε σε ξένη γλώσσα (αλβανικά) μόνο αφού εγκατέλειψε την Ελλάδα για την Αμερική. Η συνέχεια γνωστή: κρίση και το προσφυγικό, με την πρόκληση της περαιτέρω ενσωμάτωσης. Αυτά δεν του έδωσαν κανένα ελαφρυντικό κτήσης της υπηκοότητας, ούτε του αναγνώρισαν το νομικό δικαίωμα. Μια αδικία που δίδει μια έμφαση στο βίωμα που παρουσιάζεται από το υποφαινόμενο βιβλίο και την κοινότητα ανθρώπων που αντιπροσωπεύει.

Ο συγγραφέας του παρόντος βιβλίου αποτελεί σχεδόν μια ολόκληρη γενιά νεότερος από τον Καπλάνι, που του δίδει ακόμα ένα μεγαλύτερο βάρος ως εκφραστή της μέσης πτωχευμένης οικονομικά Ελλάδας, μιας και την έζησε από τα πολύ παιδικά του χρόνια. Το πνεύμα παραμένει ακμαίο, βεβαίως, αλλά η σάρκα αδύναμη. Έτσι ο Ζγκούρη δεν έχει βιώσει παρά τα αποτελέσματα της κομμουνιστικής λαίλαπας στην Αλβανία. Ο κομμουνισμός στην Αλβανία, με την μορφή σκληρής δικτατορίας και απομόνωσης από την διεθνή κοινότητα, επικράτησε από το 1946 ως το 1992, και συνολικά για 45 χρόνια, με την ειρήνη, έπειτα του τέλους του Β Παγκοσμίου Πολέμου, να μην βιώνεται πρακτικά ποτέ από τους πολίτες της Αλβανίας. Τα αποτελέσματα γνωστά, καθώς η Αλβανία παραμένει μια από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης.

Μετέχων μια αδέξιας επαφής των λαών μεταφέρει, καθώς διαφαίνεται, σε διαφορετικό πρίσμα, μια πολύτιμη άποψη και σωρεία εμπειριών των ετών 1990-2020, που όμως εντάσσει την αλβανική άποψη, την ελληνική, την κυπριακή και εν τέλει μια πιο διεθνή (ως μετανάστης πλέον στην Γερμανία, ενόσω αποτελεί απότοκος του λεγόμενου ελληνικού brain drain). Ο ίδιος ο συγγραφέας επιλέγει να σταθεί μόνο στα θετικά της συμπόρευσης και εντάσσεται συνειδητά στην νέα του πατρίδα αποδεχούμενος την ως μέρος της ταυτότητας του, αν λάβουμε υπόψη και τη γλώσσα που γράφει, καθώς και οι συνθήκες του το υπαγορεύουν. Σε κάθε περίπτωση, ο ίδιος φαίνεται να έχει το προνόμιο να στέκεται κριτής και ενάντιος στις ταμπέλες.

Οι παράγοντες αυτοί μάς δείχνουν πως υπάρχουν πολλά περισσότερα να περιμένουμε από μια κοινωνία πλήρως ενσωματωμένη, που λόγω συγκυρίας μόλις έχει αρχίσει να κάνει τη φωνή της να εισακούγεται. Δεν αποτελεί μια μονομερής φωνή, τουναντίον, η ταυτότητά του, ως γόνου μεταναστών, αποτελεί ένα παραπάνω γνώρισμα της νέας γενιάς όπου ανήκει, καθώς ευρίσκεται στους πρόποδες μιας πραγματικά παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας. Δίδοντας έναν απολογισμό, το βιβλίο ουσιαστικά αποτελεί πέραν των άλλων, την εξιστόρηση της ενηλικίωσης.

Έτσι, ενόσω ο Ζγκούρη πραγματοποίησε να ακουστεί η εξομολογητική ιαχή του, με την οποία μια ολόκληρη γενιά μπορεί να ταυτιστεί, τίθεται ως ένα στοίχημα για το λογοτεχνικό μέλλον, καθώς αναμένονται πολλά περισσότερα από το γράψιμό του.

 

Βιβλία του συγγραφέως:
Ελσόν Ζγκούρη, Όλες οι γάτες είναι όμορφες, Παράξενες Μέρες, 2020.
Ρούντι Ερεμπάρα (μτφ Ελσόν Ζγκούρη), Το Έπος των Άστρων της Αυγής, Παράξενες Μέρες, 2021.