.
40 χρόνια μετά την πρώτη προβολή του Stalker στις Κάννες ο Ταρκόφσκι πλανιέται σαν φάντασμα πάνω από την αποκλεισμένη ανθρωπότητα
Ζώντας το Stalker:
η πόλη ως μια ταρκοφσκική Ζώνη
κείμενο – φωτογραφίες: Σαμσών Ρακάς
♦
Ο Συγγραφέας συζητά με τον Επιστήμονα στο καπηλειό πίνοντας ένα τελευταίο ποτό λίγο πριν επιχειρήσουν την απόδρασή τους στην περιοχή των επιθυμιών, την αλλόκοτη Ζώνη. Άφησαν τα σπίτια τους, τις οικογενείες τους, για να αναζητήσουν ο καθένας τους την βαθύτερη αλήθεια. Ο Stalker, ο τρίτος συνομώτης της παρέας, και καθοδηγητής τους, αρχίζει να βήχει έντονα μπροστά τους.
Δεν είναι εύκολο. Για να φτάσουνε στη Ζώνη πρέπει να σπάσουν την περίπολο, να ξεφύγουνε από τους φρουρούς, ενόσω μηχανοκίνητα βαγόνια φορτωμένα με ανάπτυξη και επενδύσεις πηγαινοέρχονται όλη την ώρα και τους απειλούν.
Έχουν όμως πίστη. Και θα τα καταφέρουν. Θα μπούνε στην απαγορευμένη γη. Η ταινία για πρώτη φορά γίνεται έγχρωμη.
Ο Συγγραφέας ρωτά αν θα μας κυνηγήσουν μέσα στην απαγορευμένη Ζώνη. O Stalker απαντά αρνητικά: «Φοβούνται το μέρος όπως την πανούκλα». Τώρα βαδίζουν μόνοι, έξω από την υγιειονομική ηθική.
Τίποτα δε θυμίζει την κοινωνία που άφησαν πίσω. Το νερό διαθέτει μαγικές ιδιότητες. Ο χρόνος ρέει ποιητικά. Οι παφλασμοί έχουν μια θεϊκή υπόσταση.
Η οργιώδης βλάστηση έχει αγκαλιάσει τα βιομηχανικά απομεινάρια του πολιτισμού με χλόη και μύκητες. Αρχιτεκτονικά ερείπια συνομιλούν μαζί τους.
Ένα φυτικό δέος κυριαρχεί και τους οδηγεί σε αχαρτογράφητα μονοπάτια. Ο κίνδυνος πυκνώνει τον χρόνο και δικαιώνει το μεγαλείο της ζωής.
Η έννοια της δύναμης στη Ζώνη είναι ποταπή. «Όταν ο άνθρωπος γεννιέται είναι αδύναμος και εύθραστος. Όταν πεθαίνει είναι σκληρόκαρδος και δυσκίνητος. Η σκληρότητα και η ισχύς είναι σύντροφοι του θανάτου. Η ευκινησία και η αδυναμία είναι εκφράσεις μιας ζωογόνας ύπαρξης».
Οι πρωταγωνιστές περπατούν σε έναν τόπο μύησης και διδασκαλίας που αποθεώνει τις αισθήσεις τους. Εμπλέκονται σε έναν λαβύρινθο που αναπνέει και αναπροσαρμόζεται αγγίζοντας τα πρωτοφανή όρια ενός αστικού βουκολισμού. Κάθε βήμα τους είναι μια μικρή νίκη ενάντια στο φόβο.
Η Ζώνη σε βάζει σε μια αναμέτρηση με τον εαυτό. Πρόκειται για ένα road movie, απλά ο δρόμος είναι ψυχικός. Δεν υπάρχει κράτος, δεν υπάρχει νομοθεσία, δεν υπάρχει εμπόριο. Μονάχα η υπέρβασή τους.
«Πρώτα σου λένε να είσαι ο εαυτός σου. Και μετά έρχονται και σε κρίνουν»
Σκοπός της περιπλάνησης είναι η αναζήτηση της ευτυχίας. Μιας ευτυχίας που βρίκεται πέρα από τα στερεότυπα που εφησυχάζουν τον κοινό νου.
Προορισμός όλων το Δωμάτιο των επιθυμιών. Ο χώρος που πραγματώνονται τα όνειρά σου. Κι ό,τι ζητάς υλοποιείται.
Μα δεν είναι βατός ο δρόμος και τα εμπόδια που εμφανίζονται είναι πολλά.
«Για να ονειρευτείς ένα πράγμα πρέπει να παραιτηθείς από κάποιο άλλο»
Οι συνομώτες ναρκώνονται. Ξαπλώνουν πάνω στην υγρή και παλλόμενη βλάστηση. Λες και τα σώματά τους μαγνητίζονται από την άβυσσο. Όμως το έδαφος δεν τους αφήνει να πέσουν.
Μια δύναμη αόρατη είναι πανταχού παρούσα. Από τη σιωπή γεννιέται ο μυστικισμός. Από τη λιγοσύνη η ελευθερία.
Ένας μαύρος σκύλος εμφανίζεται απεσταλμένος από το Πνεύμα του Τόπου για να περιφρουρεί τον βαθύ ύπνο τους. Ονειρεύονται το τέλος του ανθρώπινου πολιτισμού.
Ο Ταρκόφσκι περιμένει στωικά ένα έντομο, μια μύγα να κάτσει πάνω στο πρόσωπο του κοιμισμένου Stalker αλλιώς δεν σταματά την κινηματογράφηση.
Οι συνομώτες ξυπνούν σε άλλες θέσεις. Πρέπει να προχωρήσουν. Να μπουν μέσα στον σκοτεινό και βορβορώδη υπόνομο.
Λίγο πριν φτάσουν στο Δωμάτιο των επιθυμιών, κι αφού βαδίσουν σε ένα Ησιοδικό τοπίο με σορούς από ονειρικούς αμμόλοφους ένα τηλέφωνο θα χτυπήσει από άλλο χωροχρόνο. Ο Συγγραφέας θα απαντήσει στην κλήση: «Όχι, δεν είναι κλινική εδώ»
Οι συνομώτες κοντράρονται και λογοφέρουν. Η επικοινωνία βραχυκυκλώνει. Μια λάμπα καίγεται.
Ο Επιστήμονας θα πει στον Stalker πως είναι πολύ επικίνδυνο να φέρνει ανθρώπους στη Ζώνη. Μπορεί οι επιθυμίες τους να είναι σατανικές. Μπορεί να θέλουν να καταστρέψουν τον πλανήτη. Μπορεί να είναι δικτάτορες και να ζητήσουν πραξικοπήματα. Ή μπορεί να είναι επιστήμονες και να ζητήσουν από το Δωμάτιο ένα υπερ-βακτήριο.
.
Ξαφνικά, ο Επιστήμονας θα βγάλει μία βόμβα για να ανατινάξει το μέρος που το αποκαλεί πανούκλα. Ο Stalker προσπαθεί να του την πάρει απ’ τα χέρια λέγοντας πως η Ζώνη είναι το τελευταίο καταφύγιο για όσους έχουν χάσει κάθε ελπίδα.
Στέκονται στην Πύλη. Ούτε ο Συγραφέας ούτε ο Επιστήμονας θα βρουν τη δύναμη να εισέλθουν εντός του Δωματίου. Δεν έχουν την πίστη να προχωρήσουν. Φοβούνται το θαύμα ή το αρνούνται; Ο Stalker επιστρέφει στο σπίτι του απεγνωσμένος.
Ο Ταρκόφσκι, βασιζόμενος στη νουβέλα των αδελφών Strugatsky, δεν προφήτεψε την εποχή μας. Δημιούργησε έναν ερμητικό και γιγαντιαίο προβληματισμό, χαρίζοντάς μας τα περιθώρια να προβάλλουμε μέσα στο κοινωνικό και θεολογικό αίνιγμά του την δική μας υπαρξιακή αναζήτηση.
Γίνεται ο δικός μας Stalker ο οποίος μας ξεναγεί στη μύχια περιοχή που μας λυτρώνει από τη νόρμα του τρόμου, από το καθεστώς της επιτήρησης και τη ραδιενέργεια της εξουσίας.