28.03.24

.

.
«Δεν ξέρω τι θα συμβεί μετά…»

του Μάνου Λαμπράκη

.

Το συγκεκριμένο κείμενο διαβάστηκε από τον Μάνο Λαμπράκη τα μεσάνυχτα 19.2.2022 στον μαραθώνιο μνήμης για τη Sarah Kane στο Sozopolis, στο πλαίσιο της έκθεσης «Μουσείο Νεοελληνικής Αυτοχειρίας».

.
Ήταν 15 κι ήμουν 12 όταν το 1986 ξεκινήσαμε να αλληλογραφούμε μέσω ενός διεθνούς δικτύου αλληλογραφίας νέων που εξέδιδε μια παράξενη εικονογραφημένη σειρά παιδικών εντύπων στα αγγλικά που μου είχε φέρει μαζί με τον «Μάγο του Οζ», η
Rose, μια κυρία από το Λονδίνο, η οποία τους καλοκαιρινούς μήνες τους περνούσε μαζί με εμένα και τα αδέρφια μου στην Κρήτη, σε ένα σπίτι μπροστά στη θάλασσα. Το θέμα αυτών των περιοδικών τσέπης ήταν η ζωή του Χριστού. Το περιοδικό συνόδευε πάντα ένα μικρό ερωτηματολόγιο που επιβεβαίωνε πως το παιδί- αναγνώστης είχε διαβάσει επιμελώς το τεύχος αφού έπρεπε να απαντηθεί στα αγγλικά και να σταλεί στην Αγγλία σε κάποιον «καθοδηγητή» για να διαβαστεί, να βαθμολογηθεί και να αποσταλεί πάλι διορθωμένο και πάντα συμπληρωμένο με σημειώσεις από κόκκινο στυλό πίσω στον «μαθητή».

Το θέμα της αλληλογραφίας με αυτό το κορίτσι, που λεγόταν Sarah Kane, αλλά ήθελε να την λένε Emma, ένα όνομα πιο κοντά στο όνομα του Χριστού – «Εμμανουήλ», ήταν η εφηβική καθημερινότητα και το συνόδευε πάντα μια σειρά μικρών αυτοσχέδιων δώρων, φωτογραφίες, κασέτες με αγαπημένες της μουσικές. Η αλληλογραφία αυτή διακόπηκε το 1988, καθώς σταμάτησα να απαντώ στα γράμματά της γιατί εκείνη την εποχή ερωτεύτηκα δια αλληλογραφίας αρχικά, για πρώτη φορά, ένα αγόρι από την Αμερική. Από εκείνον, όταν περάσαμε μαζί εκείνο το καλοκαίρι στο σπίτι μπροστά στη θάλασσα στην Κρήτη το 1988 έμαθα πρώτη φορά την λέξη gay, αυτός όταν επέστρεψε στην Αμερική μου έγραψε πρώτος σε ένα γράμμα πως ήταν ερωτευμένος μαζί μου και πως έπρεπε να παραδεχτώ πως κι εγώ είμαι επίσης gay.

Ήμουν 13 χρονών. Ο Brant 16. Είχε την ίδια ηλικία με την Sarah. Επέλεξα να συνεχίσω την αλληλογραφία μου με τον Brant και σταμάτησα να αλληλογραφώ με την Sarah Kane, που ήθελε να την φωνάζουν, Emma, ένα όνομα πιο κοντά στο όνομα του Χριστού – «Εμμανουήλ».

Το όνομα της Sarah Kane το ξανασυνάντησα, έξω από το θέατρο Royal Court του Λονδίνου το 1995, σε ένα χριστουγεννιάτικο ταξίδι με την μητέρα μου. Υπέθεσα ότι πρόκειται για συνωνυμία, στην Αγγλία θα υπάρχουν κι άλλες Αγγλίδες με το ίδιο όνομα Sarah Kane.

Το 1998 εγγράφομαι στο πρώτο μου θεατρολογικό μεταπτυχιακό στην Αγγλία, το οποίο δεν ολοκληρώνω, καθώς αποφασίζω να μην βρίσκομαι μακριά από ένα αγόρι στην Αθήνα με το οποίο έχω σχέση ήδη εδώ κι έναν χρόνο. Τον Φεβρουάριο του 1999 διαβάζω, δεν θυμάμαι σε ποια εφημερίδα, στο αεροδρόμιο του Gatwick την είδηση της αυτοκτονίας της θεατρικής συγγραφέως Sarah Kane. Η είδηση δεν συνοδεύεται από κάποια φωτογραφία της Sarah Kane.

Επιστρέφω στην Ελλάδα κι εγγράφομαι σε ένα μεταπτυχιακό πολιτιστικής διαχείρισης το οποίο ολοκληρώνω αυτή την φορά και μετά την ολοκλήρωση του στα τέλη του 1999 αποστέλλω ταχυδρομικά σε 40 ιδιώτες και φορείς πολιτισμού της Αθήνας το βιογραφικό μου.


Την σιωπή μηνών στην αποστολή εκείνων των 40 μονόφυλλων βιογραφικών σπάει ένα απολογητικό τηλεφώνημα του Λευτέρη Βογιατζή τον Ιούνιο του 2000. Είχε μπερδευτεί ο φάκελος με το βιογραφικό μου στο καμαρίνι του θεάτρου της οδού Κυκλάδων, μέσα σε έναν πύργο εφημερίδων, μεταφράσεων, έργων και βιβλίων. Ζητάει να συναντηθούμε στο σπίτι του στην οδό Αλωπεκής το επόμενο μεσημέρι. Εκεί μου ανακοινώνει πως ετοιμάζεται να ξεκινήσει πρόβες για το έργο «
Cleansed» της Sarah Kane σε μετάφραση της ποιήτριας Τζένης Μαστοράκη. Ο τίτλος του έργου δεν έχει ακόμα μεταφραστεί. Ο Λευτέρης Βογιατζής με θέλει για βοηθό σκηνοθέτη.

Μέρος της καταγραφής της πρώτης μας συνάντησης αλλά και του ιστορικού των προβών της παράστασης «Καθαροί, πια» στο θέατρο Ροές μπορεί να αναζητήσει κανείς και να βρει ακόμα διαθέσιμο στο διαδίκτυο.

Ανέκδοτες φωτογραφίες της Αθηνάς Καζολέα από την γενική πρόβα της παράστασης «Καθαροί, πια» το 2001 όπως παρουσιάστηκαν στο Sozopolis στις 19.2.2022

Η ταυτοποίηση του προσώπου της Sarah Kane με το πρόσωπο της αλληλογραφίας του 1986 έγινε το ίδιο απόγευμα στην διάρκεια μιας διαδικτυακής αναζήτησης, καθώς την μοναδική φωτογραφία που διέθετε ο Βογιατζής της θεατρικής συγγραφέως, δεν μπορούσε να την εντοπίσει στο γερμανικό θεατρικό περιοδικό Theater Heute, το οποίο βρισκόταν σε κάποια κούτα μετακόμισης με προορισμό το νέο του σπίτι στην οδό Κλεομένους 34.

Την επόμενη μέρα τηλεφωνώ στο Λονδίνο στην Claire, την μοναδική αγγλίδα φίλη που έχω αποκτήσει στο ημιτελές θεατρολογικό μεταπτυχιακό και την παρακαλώ να με φέρει σε επαφή με ιστορίες και ανθρώπους που γνώριζαν την Sarah Kane.

Η πρώτη πληροφορία που έρχεται από το Λονδίνο την επόμενη μέρα αφορά στον Έλληνα φίλο της Sarah Kane. Ονομάζεται Βασίλης Λ.

Τον γνωρίζει το 1997 στην ψυχιατρική κλινική του Maudsley στο Λονδίνο. Ο Βασίλης Λ. νοσηλεύεται κι αυτός την ίδια περίοδο εκεί με διαγνωσμένη «διπολική διαταραχή συνοδευόμενη από έντονο αυτοκτονικό ιδεασμό».

Ανάμεσα στην Sarah και στον Βασίλη αναπτύσσεται ένας ισχυρός φιλικός δεσμός από την πρώτη στιγμή, όταν ο Βασίλης της μιλάει για την επιρροή του αγαπημένου συγκροτήματος της Sarah, τους Joy Division, από την ποίηση του Κώστα Καρυωτάκη, τον οποίο της μεταφράζει στα αγγλικά από τον τόμο με τα ποιήματα που έχει μαζί του στο δωμάτιο του. Ο Robin των «Καθαρών, πια», ο έφηβος που αυτοκτονεί, είναι σαφώς η μια εκδοχή του Βασίλη Λ.

Η Sarah και ο Βασίλης ταξιδεύουν στην Αθήνα το Γενάρη του 1998. Μια από τις νυχτερινές τους εξόδους είναι το Θέατρο Ιλίσια στο οποίο παρουσιάζεται η παράσταση «Ηχώ στο Χάος» πάνω σε κείμενα της Μαρίας Πολυδούρη και σκηνοθεσία της Βαρβάρας Μαυρομάτη, με την Όλια Λαζαρίδου και τον Κωνσταντίνο Βήτα επί σκηνής. Η άλλη παράσταση που θα παρακολουθήσει στην Αθήνα είναι το «Shopping and Fucking» του φίλου της Mark Ravenhill στον Εξώστη του Θεάτρου Αμόρε σε σκηνοθεσία του Θωμά Μοσχόπουλου.

Ο Βασίλης Λ. ήταν ερωτευμένος με τη Sarah Kane από την πρώτη ημέρα που γνωρίστηκαν στο νοσοκομείο Maudsley του Λονδίνου. Η Sarah αγαπούσε τον Βασίλη Λ. αλλά δεν μπορούσε να ερωτευτεί αγόρια. Ωστόσο κι όλοι οι έρωτες της με κορίτσια ήταν αυτοκαταστροφικοί.

Η Sarah τον Φεβρουάριο του 1999 νοσηλεύεται ξανά στο νοσοκομείο Maudsley του Λονδίνου μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα φαρμακευτικής δηλητηρίασης η οποία συνοδεύτηκε από κατανάλωση αλκοόλ και ιταλικής πίτσας.

Έχει επιστρέψει από την Νέα Υόρκη πριν από μερικές εβδομάδες, στην οποία έζησε έναν τελευταίο αδιέξοδο έρωτα με μια γυναίκα κι αυτοκτονεί στο νοσοκομειακό της δωμάτιο λίγο πριν από τις 4:48 τα χαράματα, ημέρα Σάββατο στις 20 Φεβρουαρίου. Το τελευταίο της θεατρικό κείμενο ήταν άτιτλο. Κληρονόμος του έργου της ορίστηκε ο αδερφός της Simon και ο τόπος ταφής της παραμένει 23 χρόνια μετά τον θάνατό της ακόμα άγνωστος. Η ίδια ζήτησε να μην γραφτεί για εκείνην ποτέ καμία βιογραφία.

Ο Βασίλης Λ. αυτοκτόνησε τον Μάρτιο του 1999, στο φοιτητικό του δωμάτιο στο Λονδίνο, το cd player στο μικρό του σαλόνι έπαιζε το cd που του είχε χαρίσει στην Ελλάδα η Sarah Kane, τo «Rid of me» της P. J . Harvey.

Sozopolis, 19.2.2022 / Μια φευγαλέα μνήμη /

O Βασίλης Λ. άφησε πάνω στο τραπέζι της κουζίνας στο οποίο ανέβηκε για να κρεμαστεί με την ζώνη του παντελονιού του στον κρίκο του παλιού φωτιστικού, ένα και μοναδικό σημείωμα:

«Πάω να συναντήσω την Sarah στα δάση».

Την γνωριμία του Λευτέρη Βογιατζή με το έργο της Sarah Kane την οφείλουμε στον Jules Dassin. Αυτός του τηλεφωνεί λίγες μέρες μετά την αυτοκτονία της Sarah τον Μάρτιο του 1999 για να τον ρωτήσει αν την γνώριζε καθώς είχε μόλις διαβάσει σε μια στήλη των Times την είδηση του θανάτου της. Ο Λευτέρης Βογιατζής θυμήθηκε εκείνη την ώρα πως είχε διαβάσει το όνομα της σε έναν τόμο του γερμανικού περιοδικού Theater Heute όπου παρουσιαζόταν στα γερμανικά η μετάφραση του πρώτου έργου της, του «Blasted». Αμέσως το επόμενο απόγευμα παρήγγειλε τα έργα που κυκλοφορούσαν στα αγγλικά στο βιβλιοπωλείο του Kaufmann στην οδό Σταδίου.

Αποφασίζει με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου να παρουσιάσουν το «Cleansed». Ο Δημήτρης θα παίξει τον ρόλο του Καρλ και τον ρόλο της γυναίκας η Αγγελική Στελλάτου. Δεν υπάρχει ακόμα τίτλος στα ελληνικά, έρχεται κάπως αργά. Έχουν αποχωρήσει ήδη από το σχήμα ο Δημήτρης Παπαϊωάννου και η Αγγελική Στελλάτου. Ο τίτλος «Καθαροί, πια» έρχεται ένα μεσημέρι με φαξ σταλμένος από την ποιήτρια Τζένη Μαστοράκη στο θέατρο Ροές. Στις θέσεις των θεατών του υπό ανακαίνιση θεάτρου στον Κεραμεικό κάθονται ο Λευτέρης Βογιατζής, η Αμαλία Μουτούση, ο Νίκος Κουρής, ο Χρήστος Λούλης, η Αλεξία Καλτσίκη, ο Θάνος Σαμαράς και ο Γιάννος Περλέγκας. Η μουσική στο cd που ακούγεται είναι του Κωνσταντίνου Βήτα, ενώ ακόμα δεν έχει στηθεί πάνω στην σκηνή το σκηνικό της Λίλης Πεζανού.

Οι πρόβες διαρκούν 9 μήνες. Από τον Αύγουστο του 2000 μέχρι τον Απρίλιο του 2001 όπου και συστήνεται από τον Λευτέρη Βογιατζή στο αθηναϊκό κοινό για πρώτη φορά έργο της Sarah Kane.

Οι πρόβες μας ξεκίνησαν αρχικά σε ένα δωμάτιο πάνω από το θέατρο της οδού Κυκλάδων και από τον Γενάρη του 2001 στο θέατρο Ροές.


 

Ο τίτλος αυτής της μικρής ομιλίας είναι μια φράση από ένα ποίημα του Harold Pinter.

«Δεν ξέρω τι θα συμβεί μετά…»

Από το 2000 μέχρι σήμερα έχουν συμβεί πολλά. Πάντα με κάποιον τρόπο η Sarah Kane τριγυρνούσε, τριγυρνάει και θα τριγυρνάει πάντα δίπλα μου…

Λίγες μέρες πριν νοσηλευτεί για τελευταία φορά στο νοσοκομείο Υγεία ο Λευτέρης Βογιατζής, τον Απρίλιο του 2013, ανεβήκαμε στον Λυκαβηττό.

Ανάμεσα στις πολλές εκκρεμότητες που ήθελε να συζητήσουμε σε σχέση με το καλοκαιρινό ανέβασμα του «Οιδίποδα Τυράννου» στο Παλιό Μουσείο της Ακρόπολης και άλλα, ήταν και η καταγραφή της επιθυμίας του, αν πεθάνει, να ταφεί με το κοστούμι του Τinker από την παράσταση «Καθαροί, πια» και να κρατάει στα χέρια του το πρόγραμμα της παράστασης αυτής.

Την ημέρα που αναχώρησε το φέρετρο με το νεκρό σώμα του Λευτέρη Βογιατζή από το ψυγείο του Πρώτου Νεκροταφείου για την σκηνή του θεάτρου της Οδού Κυκλάδων για να εκτεθεί σε λαϊκό προσκύνημα, είχα ζητήσει από την Αμαλία Μουτούση, την Ρούλα Πατεράκη, την Εύα Μανιδάκη και τον φωτογράφο Γιάννη Βαρουχάκη να προσέλθουν στο νεκροταφείο για να τοποθετήσουν αποχαιρετώντας τον Λευτέρη Βογιατζή στις τσέπες του κοστουμιού του Τίνκερ ένα μικρό δώρο – αγαπούσε πάντα τα δώρα ο Λευτέρης.

Εγώ, κάτω από το μαξιλάρι όπου αναπαυόταν το κεφάλι του Λευτέρη Βογιατζή τοποθέτησα δυο δώρα.

Ένα χειρόγραφο ποίημα της Sarah Kane από την εφηβική μας αλληλογραφία κι ένα μικρό ηχητικό πήλινο αρκουδάκι που όταν του πατούσες την κοιλιά ακουγόταν η μουσική από το παιδικό τραγουδάκι «You are my sunshine» που τραγουδούσαν στην παράσταση «Καθαροί, πια» η Αμαλία Μουτούση κι ο Νίκος Κουρής…

Τα 13 αυτά χρόνια που πορεύτηκα δίπλα στον Λευτέρη Βογιατζή κάθε φορά που ερχόταν στο σπίτι μου ζητούσε πάντα να του χαρίσω ένα γράμμα της Sarah Kane και το πήλινο ηχητικό αρκουδάκι που βρισκόταν στο γραφείο μου δίπλα σε μια φωτογραφία της.

Δεν του τα χάρισα ποτέ όσο ζούσε.

Φωτογραφία και επιστολή της έφηβης Sarah Kane προς τον Μάνο Λαμπράκη / Sozopolis 19.2.2022 / Mια φευγαλέα μνήμη /

 

Το ΑΣΣΟΔΥΟ συμπράττει με το SOZOPOLIS
και καθ’ όλη τη διάρκεια του 2022
θα προσφέρει στους αναγνώστες του
αποκλειστικές παρουσίασεις έργων, άρθρων και συμβάντων.

Δρώμενα εβδομάδας • Sozopolis •

 

 

 

 

ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ