«ΔΑΝΕΙΟΝ ΕΘΝΟΣ»
ΗΡΑΚΛΗΣ Δ. ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ
Εκδόσεις ΣΜΙΛΗ (2020)
«Πρόκειται για ένα σχετικά άγνωστο επεισόδιο της Επανάστασης του 1821 και, εν μέρει για να εξακριβώσω μια εποχή, εν μέρει επειδή με βάραινε ο καιρός κι είχα μεγάλη ανάγκη να ευθυμήσω, στάθηκα λίγο παραπάνω στους μαιάνδρους του. Αρχικά με προσέλκυσε περισσότερο το ιδιότυπο άρωμα των αμυδρότατα διαγραφόμενων πρωταγωνιστικών χαρακτήρων και η άτακτη, ορμητική σπουδή με την οποία θητεύουν στο ανέφικτο, ο συνδυασμός ασθμαίνουσας επιπολαιότητας και δόλιας βαθύτητας που διέπει τις ενέργειές τους, εκείνο το μυστηριώδες όλον-τίποτε που απόκειται στο όριο συμπαθητικής δράσεως μεταξύ μιας κωμωδίας παρεξηγήσεων και του μελαγχολικού της επιμυθίου. Αργότερα με τράβηξε επιτακτικά από το ένα μανίκι ή προορατική αποτύπωση των γνωρισμάτων που συνέθεσαν σταδιακά τον εθνικό μας χαρακτήρα και από το άλλο η επικαιρότητα των ίδιων πάντα διερωτήσεων που από τη σύσταση τού ελληνικού κρατιδίου και δώθε επανέρχονται ακατασίγαστες στον τρέχοντα πολιτικό βίο των Νεοελλήνων, άλλοτε δραματικά και με κομμένη την ανάσα κι άλλοτε με ιλαρή αμεσότητα—για να αντιρροπήσουν σε μια ενιαία στάση τη θλίψη με την εγκαρτέρηση».
Αυτές είναι οι εναρκτήριες προθέσεις του συγγραφέα, όπως δηλώνονται στην εισαγωγή του βιβλίου και η προσπάθειά του επαληθεύεται επαρκώς από τη συγγραφή του έργου.
Ο πυρήνας της αφήγησης του κ. Λογοθέτη επικεντρώνεται στην απάντηση του αινίγματος: «τι εστίν η Ελλάς και ποίος ο Έλλην[……] πόθεν αρύεται την ποθούμενη ελληνικότητα ο Ρωμιός και προς τα πού κατατείνει η φαντασμένη;» Τα ερωτήματα που θέτουν οι επαναστατημένοι Έλληνες την παραμονή της επανάστασης του 1821, για το ποιοι είμαστε τώρα εμείς, πώς εννοούμε ετούτον εδώ τον σημερινό καιρό που καθορίζουμε και μας ορίζει, ποιο είναι σήμερα το παρόν που μας περιέχει, πώς αυτός ο παλιός τόπος με το όνομα Ελλάδα θα καταστεί νωπός και ποιος είναι ο τρόπος να εγγραφούμε σε αυτόν, διατηρούν την επικαιρότητά τους μέχρι σήμερα.
Όλα αυτά τα παλιά ερωτήματα επανέρχονται και τίθενται με ενάργεια από τον συγγραφέα, δίνοντας την ευκαιρία στον κ.Λογοθέτη να καταθέσει την προσωπική του στάση ως προς τις απαντήσεις που δίνει, θεωρώντας ότι, και σωστά, ο άνθρωπος είναι η προσωπική του ιδιοσυστασία, και η στάση που κρατά απέναντι στα πράγματα είναι η σύσταση του στον κόσμο. Και το βιβλίο του κ.Λογοθέτη είναι η προσωπική του στάση απέναντι στην πορεία του ελληνισμού σε όλη τη διάρκεια της γεωγραφικής, πολιτειακής, ιδεολογικής, πολιτιστικής, γλωσσικής ύπαρξής του.
Επωφελούμενος από το άγνωστο σχετικά γεγονός, που αναφέρεται στο έργο του Κωνσταντίνου Ν. Σάθα (1842-1914) «Ιστορικαί Διατριβαί», την εν κρυπτώ διπλωματική προσέγγιση μεταξύ της προσωρινής κυβερνήσεως των εξεγερμένων Ελλήνων και των ιπποτών του Τάγματος του Αγίου Ιωάννου του Ιεροσολυμίτου κατά το 1823, με σκοπό τη σύναψη συμμαχικής συνθήκης, κατά την περιεκτική διατύπωση του Σάθα: «τας αποκρύφους ενεργείας…..», ο κ. Λογοθέτης ανάμεσα στην ιστορική αφήγηση με τα παρένθετα σχόλιά του βρίσκει την ευκαιρία να μιλήσει για την ποθούμενη ελληνικότητα, το φύλλο πορείας της ελληνικής ταυτότητας, ταλαιπωρημένο από τις συνεχείς παραχαράξεις και διάβροχο μέχρι το κόκκαλο, το καταγωγικό παρελθόν τού ελληνισμού, την πολιτισμική του ταυτότητα, την αρτιμέλεια του ιδεολογικού οχήματος, τον χάρτη των επιλογών του νεοελληνικού μας βίου, τη γλώσσα «τη μόνη συνέχεια που προκύπτει εντελώς αβίαστα στη δαιδαλώδη διαδρομή της ελληνικότητας». Αποφεύγοντας την αφυδατωμένη τοποθέτηση του «ιστορικού ταξιθέτη» και χρησιμοποιώντας την άψογη γλωσσική του κατάρτιση απογειώνει ένα αφήγημα με ιστορικούς όρους, δημιουργώντας ένα γλωσσικό και υφολογικό επίτευγμα που δύσκολα ανευρίσκουμε σε ιστορικά αφηγήματα.
Η προσπάθειά του έλκει την καταγωγή της από τη βαθιά γνώση της ελληνικής ιστορίας και γλώσσας, καταθέτοντας ένα κείμενο που προσπαθεί να κατανοήσει και να ερμηνεύσει τη διαδρομή της ελληνικότητας, τοποθετώντας σε πρώτο πλάνο την γλώσσα, θεωρώντας την ως όχημα που συνδέει τον ελληνισμό από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Αυτό δεν είναι τυχαίο αλλά πεποίθηση του συγγραφέα ότι η γλώσσα μας εγκυμονεί την ελληνική στάση ως θεώρημα ύπαρξης.
Το «ΔΑΝΕΙΟΝ ΕΘΝΟΣ» είναι μια σπαρακτική κραυγή ώσπου να σηκωθούμε και να αναλάβουμε την πάσα ευθύνη μπροστά στις ακραίες αντηχήσεις της. Να μάθουμε δηλαδή πως όποιος τα σπάει καλώς πράττει, αρκεί να πληρώνει με γενναιότητα και τα σπασμένα.
ΣΠΥΡΟΣ ΠΑΥΛΟΥ
ΥΓ: Για τη δημιουργία του κειμένου χρησιμοποίησα σε μεγάλο ποσοστό αυτούσιες εκφράσεις από το βιβλίο του κ. Λογοθέτη. Ήταν ο μόνος τρόπος να εκφράσω τα συναισθήματά μου από την ανάγνωση του βιβλίου. Είναι τόσο «ωραιότητες γεμάτο» για να μνημονεύσω τον Σολωμό, που η δική μου άρθρωση παραμένει άναρθρη και γοητευμένη.